သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Monday, November 13, 2017

Where to Myanmar political moves

Tulai Kawlgam Gamthu In Koilam Manawh Hiam?
Bob Tuangpi

      Abeisa 2015 gambup kiteelpi pan hong kah kumpi thak NLD in gambup uknaza hong neih zawh kum (2) bang hong cing ding hita hi. Hih hunsung ah amasa kum (5) gamukza sem Thein Sein makaih USDP kumpi maban bang teng gamsung ah kikhelna (Political change), gamsung kilemna (Peace process/Union Accord), gamsung mite nuntak khuasak zonna (Socio-economic & Job creation leh leitung gamdangte tawh kizopna (Foreign policy/International Relation) ah bang dinmun ciang tungta hiam cih etna tomkim kong kum nuam hi.
   
Gamvai Kikhelna (Political Change)
   
      Abeisa 2010-2015 hunsungin gamvai kikhelna nasiatak kinei-in leitung bup in lamdang sakna mit tawh hong en uh aa khutbetna tawh hong muakciat uhhi. Nisuahna gamlaite khanlawhna (Arab spring) khit ah amasa pawlin hong kiciamteh-in Kawlgam khuakhalhuih (Myanmar spring) ci'n ki minthang vangvang hi. Tua zah khop mah in gamsung ah imit mahmah imuh theih khantohna leh kikhelna tampi hong piang hi. Tun ahih leh gambup mipi in ilamet mahmah NLD kumpi hunsungin mittang kimu thei pah kikhelna tatak leh thuguilet siksan kician tamnai mello hi. Tua kawmkal ah gamsung buaina tuamtuamte in vuknelh hi. Ahang in 2008 gambup thukhunpi zui mah tawh kikalsuanlai ahih manin, gambup thukhunpi in thuneihna pen teelcing kumpi tungah thuneihna avekin aplo hi. Adiakin galkap leh kumpi kikal ah thuneihna kitukalh gige (power stuggle) zel hi. Bang hang hiam cih leh 2008 thukhunpi galkapte' tungah tuamdang thuneihna (constitutional veto power) apiak hang zong hi. Akhawk mahmah khat ah gambup ah thuneihna sang pen alen ding teelcing kumpi ding kimlai National defence and security council (NDSC) kuitung thuneihna nei dihzen hi.
 
       Ahizongin, NLD kumpi 2008 thukhunpi nuai ah aseptheih leh kheltheih thukhun bawlna ah (poicy & law making) om napi'n tua thukhunpi'n apiak hihtheihna (constitutional power) hunlap leh manpha takin zanghzo nailo hi. NLD kumpi in 2015 gambup kiteel in akitangkona (slogan & campaign promise) ahidiak ahi 2008 thukhunpi puah/gelhthak ding vai, gambup kilemkikna vai (peace process and national reconciliation) leh gambup ah thukhun kizelhna (rule of law) cihte lawhcinna cih thadah aleh amakin kilumlettuak hi.

       Ahizongin, gambup ah tanu sem makaite (union cabinet ministers) leh thukhun bawlte (law makers) te nasepsiamna tawh tampi kisai veve ding hi. Asuuk mahmah khat ah NLD kumpi kalsuanzia pen mipi in ilametna sang mahmah (high expectations) kawmkal ah thuguilet siksan kicianzui-in kivaipuakna sangin mimalkhat bulphuh kimakaihna (populism without program) hang hipi pen hi ci'n kiciamteh tek hi.

       Athupitna khat ah NLD kumpi hun ciangin golhguk neekna langpanna (anti-corruption) ah bel amasa kumpite sangin thangah huai zaw tham hi.

 Gambup Kilemna Maban ( Peace process/Union accord)

      Kawlgam suahtakna ngah khit azingciang pan tualgal kipan tuni dong vengzo nailo hi. Ahunhun aa kumpite in kilemna atungtham tawh hamciamsam uh hinapi'n tuni ciang lawhcinna omnailo hi. Tua bang kawmkal ah 2010-2015 kikal USDP Thein Sein in hamciam aa gambup mualmi thautawi tuamtuamte tawh kilem nang ahanciamna sungah pawl (8-NCA signatories) tawh thukimna abeisa 2015 beikuanin gambup kilemna khawmpi (Union peace conference) neihpihzo hi. Mualmi thautawi pawl (20) val lak ah pawl (8) zolzo cih ding hi. Tua maban tun ah NLD kumpi in (NCA roadmap) zui-in 21st Century Panglong cih minvawh beh aa maban zomto hi.

     Tua 21st Century Panglong khawmpi tuciang (2) vei bang kibawl khin himah leh mualmi thautawi athupi diak teng kihelkimnailo uhhi. Mualmi thautawi zong khenpi (3) in tuni ciang'n hong kikhen uh hi. Nationwide Ceasefire Agreement athukim pawl (NCA signed-8), United Nationalities Federal Council (UNFC) leh Northern Alliance (Federal political negotiation and consultative committee-NA/FPNCC pawl-7) cih bangin hong kikhenzakta uhhi. Tua ahih manin, mualmi thautawite pen kumpi leh galkap tawh gamvai kitawitehna/kideekna (political bargaining power) kiamtuam mahmah mawk hi.

     Kumpi leh galkap in bel tua mah thei-in mualmi makaite leh thautawite satkhap ding  bek mah tup-ngim aa nei gige ahih mah bangin tuni ciang thuging nunung abat leh a (3) veina 21st Century Panglong khawmpi lapin UNFC pawl in akalh uh point (9) thukim pianpianta uh cih akizak ban ah FPNCC pawl (7) ten kumpi akalhna uh ahi pawl (1) ciat tawh kituam holo dingin pawlpi bup min tawh kikum ding acih uh pen nial teta uh hi cih Mr. Sun Guoxiang (Special Envoy to Asian Affairs of Chinese Foreign Department) in azaksakna thu FPNCC in pulaak hi. Tua vai asawtlo-in FPNCC tengin khawmpi nei ding uh cih thuging nunung pen ahihi.

Gammite Nuntakzonna (Socio-economic/Job Opportunity)

     NLD kumpi hong kah khit zawh tuni ciang dong gamsung taangpi taangta (working class) ta'ding nuntakzonna ah noptuam luatna omnailo hi. NLD kumpi kitangkona ahi mipi nautangte'ading nasepthak vaihawmsakna (job creation), vanman khiap ding leh gamdangsum man khiat ding cihte asepzawh uh omnailo hi. Ahang in bel abeisa galkap kumpi leh amau'naihuai teng in gamsung hauhna teng lencip (monopolized) uh aa, leitang man leh innmante ban ah meituiman, gamdangsum khekna (currency exchange rate) khempeuh humcip uh hi.

    Tua ban ah gamsung ah akisam bulpite (infrastructure), gamdang sumbawlte munpiakna (foreign direct investment) hong luut nang akisam meitha (electricity) leh kumpi in mawhpuak lakna om thukhun gina omlohna hangin tuciang agentham bangmah sumlei sumzuakna leh gammite nuntak khuasak khantohna omnailo kici thei hi. Tua ban ah NLD kumpi policy kician aneihlohna ziak leh abeisa thuneite in kumpi neihsa vante (government-owned enterprises) teng mipi tungah apkikna (privatization) nei acihcih uh hangin amau naihuai teng khutsung mah tung veve hi. Tua a uk ding leh akem ding thukhun gina NLD in bawlnailo hi.

Gamdang Kizopna (Foreign policy/International relations)

     Aung San Suu Kyi makaih NLD kumpi 2015 kiteelpi khit ciangin gamsung leh gampua pan lametna leh thukimpihna amunmun aciangcianah kinei tek hi. Ahizongin gamsung ah abeisa kum (60) val pan zung akhasa buaina tuamtuamte leh adiakin Rakhine State ah minam leh biakna kibanglo minam (2) kikal buaina hangin damdamin NLD kumpi hong minsia tetek hi. Kawlgam Democracy ading mapan hunhaksat mahmah lai-in gampua tha (international support) hang leh Aung San Suu Kyi tung gamdangte' panpihna (international image) tawsawnna tampi kihel hi.

     2016 NLD leh makai Aung San Suu Kyi in gamukza hong sep ciangin gam makai lutangpi (President) hita kei leh leitung in lungdampih mahmah ciatin leitung gamliante (Gtna:China,Russia,USA,India, Europe) gamliante ah Aung San Suu Kyi kisam ziahziah in gam makai khat bangin (head of State/government) na vaimuak ziahziah-in hong pawlzot mahmah uhhi. Tun ahih leh tua teng alum alet hong suakkik hi. Abulpi in Rakhine state buaina ei' gamsung buaina bek hinawnlo-in minam khat beimang nang ngongtatna (ethnic cleaning), minam zunglotna (genocide), mihingte'tung khutkhialhna (crime against humanity) cih mawhpaihna hang ahhi. Mawhneilo numei naupang tungah ngongtatna hang hipi pen hi. Tua bek thamlo, nung diak 8.11.2017 hunin United Nations Security Council Presidential Statement hangin gampua huzaap khauh tetek hi. Tua thu pen tuani akipan ni (30) khit teh UNSC ah UN Secretary General in gencianna neikik lai ding hi. Aphadawn ah Anan Commission Report bangin NLD in Rakhine vai ka sem ding uh acihna hangin phatuam hi.

       Tua ahih manin, Aung San Suu Kyi pen gampua panpihna kia mahmah (international image) ahih teh gamsung panpihna kialai leh apaipai hita mai hi. Tua hi a, ameetmeet leh kimawlsiam bel galkapte kici thei hi. Tua ziakin leitung bup ah Kawlgam kumpi mindai-in abeisa galkap uliante'tungah guhgawina/khaktanna (sanction) koihkik ding cih dong hong tungkikta hi.

Thu Khinkhaina
      Hih atung kong luikhiat thuteng siksan leh apiangthei thute buptuah hile hang, gamsung daihna aom nadingin 1947 kum Panglong thukimna leh kamciamte kumpi in atangtunsak kul ding aa,  tua ding lah tuciang akhekhap uh i etteh mualmite'deih kibel pawlna tatak (Decentralized federalism) manawh hetlo hi. Tua sangsikin NCA roadmap zui-in gambup phualpi thuneihna khauhzaw (Centralized Federalism) NLD kumpi in amanawh lamtak nung abeisa a (2) veina 21st Century Panglong khawmpi thukkimna (37 points Union Accord) enleng kimu thei hi.
 
        Nung Oct30-31,2017 UPDJC meeting ah khensatna kician omzolo ban ah Aung San Suu Kyi kamtehna abat leh 2018 sung gambup thukimna (Union Accord) zawh siang ding ageelna leh 2019 sungin 2008 thukhunpi puahna ding vai Pyitaungsu Hluttaw (Union Assembly) ah kipsak zawh nang hanciam ding cih agente i et tak ciangin mualmite in bangbang gen taleh amau'deihna khat tun nang vaihawm (push) sawm lel mawk uh ahih manin, galkapte leh NLD kitheih neihna (give and take) hong nei lel ding uh aa atungtham-in 2008 thukhun hong puah ding uh cih kiteel mahmah ta hi.

    Tua ahih manin, Zomi te leh sanggam mualmite in ideihdeih ingetnget ei-le-ki zingvaihawmna (self-determination/domestic sovereign power) nithak hong suak ding cih pen huihlak innlamna (idealism) bek hilo hong taksuah tatak nang (reality) atawp dong khut kilenin mainawt suak ding kiginphatkholh hun hoih pen ahihi.

Thuluikhia : Bob Tuangpi

https://m.facebook.com/groups/711056785633966?view=permalink&id=1715752641831037