သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Saturday, March 28, 2015

ZRO/ZORO/ZNC

Kuama theihkhakpihloh leh a kigenkhia ngeilo Zosuante Kigawmkhop kiknading ZRO/ZORO/ZNC maalak kipatnathu







Zomi te’n Gam leh Minamvai ah maa i panna khangtampi hongpai khinta mah leh tuni- dongin ki picin zonai lo cih mikim in i theih hi aa, picinthei mahmah lo i hihteh khawlsan phawtmai ni cihtheih ding zong hi tuanlo hi.

          Hih Gam leh Minamvai i genciangin, Zomite'n i phawktawntung ding kisam kasak mahmah thukhat om aa, tuain ”i gam leh i minam ading nasemni i cih ciangin, a picinzo pah ding dinmun ah i om mana i sepding hi masa lo in, i seploh phamawh leh a kul a ki tangsam thu hi cih i theihcian mana i sep ding hizaw hi” cih thu ahi hi.

          Banghang hiam cihleh, 1980 kimpan kipan-in Zogam leh Zomite dinmun ka mimal lunghimawhna tawh hihtheih khawmkhawmin ka kalsuan nate ah, ”a picingding dinmun ah a om leh ki seppih panding hi” cih kazak tampen ahihi. Ka neulai ka Pu. Tun Khai in amau hun (Galpi masa lai) nasepna maalak ziate hong hilhte mangngilh theilo ka hih manin, Kawl ukna gam sunga om Burma Chin state sungpan Pu. Thual Zen hunlai-a minam nasem Zomi ka muhtheih sunte leh kumpi sunga nasem lai i ulian pawlkhatte (a min gelh dahni, tampi-in hong nusia khin uh), Mivom ukna India Mizo gama i sanggam Mizo makai lamte leh pau tuamdeuh a nazang Paihte,  Marte, Laite leh Bangladesh gama om Bawm leh Pang te ii ngaihsutna leh dinmun, ngeina, tangthu, thuciinte akipan gam leh minam vai-ah a na kalsuanna sate uh, mailam kalsuan nadinga a lungngulhna uh leh tupna omlaite cihbang thute theihnopna tawhin ka hihtheih tantan-in holimpihna ka neithei zel hi. Zosuante kigawmkhop ding lungngulh thei mahmah tek uhhi cih ka muhna ahihi.

          Ei kamphen kullo pau kibang Zomite ii kammal zat tangzang ”hong semsem phot leha picing ding dinmun hongtun leh tunloh enphot leng ai ve” cih atamzaw ngaihsutna lungsim leh kammalin, tuni dongmahin gam leh minam thu-ah midangte nungdelh kulding bangdan khatin hong omsak ahi tammaw? cih ngaihsutna hong neisakkha tawntung hi.

          Hun paisa-a Gam leh Minam ading maalaknasa tuamtuamte i etkik ciangin, thukhat peuhpeuh ei Zomite sungpan hong kipan masa danin na om tawntung hi napi-in, a taka sepkhiatna hun hongtun ciangin ki nunung tawntung danin ki muthei hi. Minam suahtak nadingin Mikangte honglut hun, Mikangte khutsung pan Independence movement asem SIA te hun, Thuhoih Vaihawm Pawlte hun, Kawlgam Indiagam suahtakna lak hun, tua khit Col. Son Khaw Pau, Pu.Thual Zen, Pu.Tun Kho Pum te makaihna tawh nasep hunte ah, Zogam sak leh khang sim leh mal pan gam leh minam movement i neihkhitsa khempeuh ah ki madawk tawntung hi cih kei muhna ahi hi.

          Zomi Zosuante sungah, i kampau i omna mun-leh-mualte tawmtek kilamdanna i neih hangin, minam khat sisan khat suankhat i hihna a pulaklo leh thuciin-a neilo ki omlohi. Tang Ho leh Lian Do te unau taangthu thuciin a neilo ki omlo hi. Lihli taangthu thuciin a neilo ki omlo hi. Savun lai mansuahthu thuciin a neilo ki omlo hi. Ka Pu.Tun Khai-in a damlai hong hilhna ah, Piantit pai hongciah khit asawt lo-in Suangpi khua pan Tonphai- Tonsim (Champhai khua) ah kumkhat a omkhit ciangin gamneem zaw Assam gamah kum (3) sungkhawng tanaute mahtawh a na tenkhop uh thute, cidam kisa lo ahih manin Kawlgam ciahkik-in Thangkaaigam Tampi khua asat uh thute, tua-ah mimza taangza nei-a zunungin taangza ai-in a ton thute, cidam thei kisalo ahih manin Suangpi khua ah, a na ciahkik thute, Kawlzang zuandingin Phai khua, a na lutthute, a kipan i pu i pate tenna gam vive mah ahih thute ka tunna munte ah, ka genpih ciangin hong na tanau bawlthei mahmah uhhi.

          Zomite sungpan hunkhat lai-in Zo Khan Khual cih hongthang vangvang pen, Zomi min tawh gam leh minam adingin bangteng vaihawmna nei, bangci pankhop theihding cih mikim ngaihsutna ah, a kineih laitakin, Pu Vungh Khaw Zam-L(Ngaizawl-Tonsim Civil-SDO zum lai-atpi) hong vaihawmpihna tawhin, Pu.Thang Khan Gin Ngaihte tawh nitak khatsung kiholimna kanei kha uhhi. India uksung Lamka ah pai-a, Pu.Go Gin, Pu.Lal Neih Thang, Pu.Thang Khan Gin, Pu.Neh Khaw Zang,…..te makaih ZNC tawh 1985-86 kumthak kiim-a kimuh dingin ki thukimna kanei uhhi. Kei tawh ka kiho ma-un zong Dr. Dal Lian tawh a kiholim ngeikhit uh thuzong honghilh hi. Zomi a minpiang minam khempeuh i kigawm kikna ding Zomi Re-unification maalak kipankhawm leng cihthu ahihi.

          Tua kihona dungzui-in, Zomi Zosuan-a minpiang minam khempeuhin taangthu a i neihkhop Lihli tui la-in, Zomi khempeuh kigawmkhop kikna taangkona neih kipat hi-aa, Manipur gam Singat khua pan Pu.Lalchawnkim, Mizogam Ngur khua pan Pu.Kam Khan Thang leh Kawl uksung Zogam Suangpi khuapan keimah Pu.Thang Khan Thawn tawh Lihtuilii-phualah kumtawp sangkong khak sungin ka va kuankhia uhhi. Lihtuilii phual ah anhuan in ka nekkhit uh ciangin naikal khatsung khuaimeivak de-in khukdin sa-in, ”Zomi a hong piangsak Vanpi Leipi bawla, nipi khapi leh aksi te a kipan, mihing ganhing tuipi mualpi, singkung lopa na khempeuh a bawl, a Sangpen Pa Pasian aw, ka pu ka pa te un Nang hong bia hong paai uh aa, hih leitung a nuntak hun bei-aa a sih ciangun, a kha un hih Lihtuilii tawn-in hih mun pan Nangma omna Vantung hong pai uh hi ci-in thuciin in hongnei tek uh hi. Tu-in na mite hici bangin sak leh khang sim leh mal ah, minamdangte ukna khutnuai gamtuamtuam ah kikhen in, minamdangin kingaihsun-in, gal leh sa bangin kimanin milu ka kilak manun, mite simmawh bawlsiatna leh haksatna namkim thuakin lunggim sin-gim in saltaang bangin ka om uh hi. Tua ahih manin tuni pan kipan-in hih ka pu ka pate-uh lungsim leh kha kigawm khopna Lihlii tui pua-in, Zomi Zosuante minam buppi kigawmkhop kikna dingin, taangko ka kipan ding uh hi. Hong huh inla hong panpih in. Ka pu ka pa te uh ii hong biak a Sangpen Pa Pasian aw, ka pu ka pa te uh leh ka Zomi te-un na tungah hong khialhkhakna khempeuh hong mai sak inla, Na mite hong hu-in hong daupai sak kik-in, thupha hong pia kik in …Zeisu mintawh hong ngen ungh” ci-in thungetna ka neihkhit uh teh, paulo phunlo in Ciau kazuan uh hi.

          Kamtai khatin hong nungdelhin, ka nung uah Kawl galkapte hong tunpah thu, Lihlii a omteng thusitna aneih thu, manlang takin taiun galkapte'n no hongdelh hi cihthu hongpuak ciangin, ki zekaibawl nawnloin Mizogam lamah ka taisuak uhhi. Ciau ka kan khitphet-un Kawl galkapte thaudawn ah puansia sanhenin Ciau  pang singtang lakah hong tuaksuk phangphang kamu uhhi. Mizogam lui gal hong kanin, Ciaudung zaanglo sukah hongdelh veve ciangin, lobuk khat sungah ka buksan uhleh, hong mulo uh ahih manin a suakta ka hi uhhi. Hiam-ngamin nasem lo-in, mikhatpeuh ii nuntakna suksiat ding/midem ding ngaihsutna i neihlohna, Pasian in lungsim siangtho tawh i deihna lungngulhna hong thei ahih manin i thungetnate hong dawnga, hong suakta sak hi ci-in lungdamin Pasian min ka phat hi.

          Kawl galkapte'n hong paisan-a galvengta cih katheih uh ciangin, Bulfek khua ah lutin hausa pa innah katung uhhi. Hausa pa lokuan hong ciah baih aa, akluisan khat tawh hong zindo in, Zomi khempeuh kigawmkik nading thu tawmvei ka genkhopkhit uhteh, khamlo takin kikhenin Sesih, Leisan Zo, Khuangleng, Melbuk, Luantlang, Tonsim- Tonphai (Champhai)cih bangin khuakhat-khit-khuakhat ah, minam bup kigawmkhop kikna thu bekbek mah holimna kineihpih kawikawi hi. Mizo, Zomi cih omtuam lo-in Zosuante akua mapeuh in itna leh kigawmkhop ding lungngulhna tawh, lungdam thalawp takin hong na muakin a neih sunsun vok leh ak, kel leh bawng hong gawhin hong zindo tek uh hi.

          Tonsim khua katun uh ciangin, Pu.Thang Khan Gin Ngaihte in Lamka pan hongpai-in hong na dawntuah aa, Bethel veng IKK biakinn tualah nitak hun nuamtakin ki zangkhawm hi. Kumpi lam thuneite ki hilhin, party tuamtuam pan makaite, YMA leh sangnaupang makaite banah kumpi nasem uliante tampi mahin hong uap uhhi. I Zomi Zosuante minambup kigawmkhop kikna ding taangko-thugenna hun a kizawh ciangin, Zongeina lamgui kai-in leivui khu ngengngang liangin mipi ki laam ziahziah hi.

          Tonsim khua pan Zote, Ngur, Vapar khua ah,… cih bangin Sialkaltlangdung khuakhat khit khuakhat ki lut toto hi. Kawl galkapte-in Ciau dungah hong na nungzuih toto uh cihthu hong kipuak tawntung hi. Indiagam lampan kumpi lam thuneite a kihilh manin, ka pai napeuh uah hong nungzuihin security hoihtak hongpia aa, buaina omlo hi. Galkap kumpi ukna gam leh democracy kumpi ukna gamte ki lamdan zia a taka ciamkha hi-in ka ki ngaihsun hi.

          Kawlbem khua panin, India gam Ngopa lam tawn pawl leh, Kawlgam lam galkah in Mauvom khua lut pawl ka om uhhi. Mauvom Hausa-pa inn mah ki tunden in, nitak meh ding vok tuk 3 khat lei-in ka go uh aa, kiholimna ka nei kawmkawm uhhi. Khuami tengtawh nitak an nekkhop ding voksa ka huan laitakun, Kawlgam palikte hong lut cihthu kamtai hong pai-in hong kihilh ciangin, a tunna inntek te’n limtaka a na zindo dingin ka vaikhak uhhi. Palik ten zu-kham lua uh-aa, khua mel tui mel phawk lo-in ihmu suak uh ci-in hong hilhkik uh hi. A zingciang zingsang palik-te paikhiat khit ciangin, Cikha lam zuanin ka pai uh aa, hausa pa thusiamna tawh nitak hun nuamtak zangin ka kiholimkhawm thei uhhi. A zingsang ciangin sing-ek ding bangin inn pan hei leh bawmpi pua-in hong pusuah piha, gamgi dong hong kha uhhi. Zogam ah, Zomite ii minam sung ki-itna leh Kawl galkap kumpite hong ukcipna kikal bangzahin ki gamla hiam? cihthu mukhia thei dingin, a tak-a sin-in ka ki ngaihsun hi.

          Gamgi kanin Behiangzang, Singat, Lamka cihbangin kipai to zela holimna kinei kawikawi hi. ZNC te makaihna tawh mipi-in hong nadawn uh aa, tai 3 sung  meivak de kizawm diudeu sa-in Lamka khuapi kilut hi. Rihtui puate sungpan keima meivaak kadet khit ciangin, a banban-in meivaakte hong kidetzom zel ciangin i cimul bang tho huthut liang hi. Vaidawnna programme thugenhun tom hongpiakna ah, ”Zomi Zosuante Burma, India leh Bangladesh gam kumpi ukna 3-a i kikhen napan, i kigawmkhop kikna ding lungngulhna tawh Lihtui la-aa, meivaak i det khit mahbangin, namkhau zangthum ki hualkhawm bangin kihualkhawm laiding hi hang” cih thu kigen hi. CBA pawlpi Upa Pu.Gin Za Go (Rev. G.K Nang sanggampa)inn-ah ka tung uh hi. Rev. Khup Za Go in hun hong makaih in kiholimna  nuamtak kinei-aa, i Zomi khempeuhin party politics khat bektawh na kisem khinthei pahlo ding ahih manin, ZONEI cih min tawh thu kiza zelni ci-in thungetna leh ki vaikhakna kinei hi.

          Lamka ah ZNC Party Conference ka zatpih khit uh ciangin, Manipur khuapi Imphal ah, tuapan Naga gam Kohima khua-a om Nagaland State Home Minister inn-ah tungin holimna a kineih khit ciangin, Dimapur pelin Diphu katung uhhi. ZRO/A min zanga galhiamtawiPresident masa ahi Pu.Khai Za Song (MLA- Karbi Anglong, Assam) leh, Pu.Kap Ngin (MDC Karbi Anglong, Assam) te banah Dr. Rongpi (MP- Karbi Anglong Assam) cihte leh minam makaite-in hong na zindo uhhi. Assamgam Karbi Anglong ah N.E India Tribal Conference  zangkhawm in, mipi 173,000 (Tul za leh sawmsagih leh thum) val hong paikhawm uhhi. Thugenna hun tom hongpiakna ah Zosuan khempeuh kigawmkhopkikna ding leh Mualmite i ki panpihna ding thu Lihli tui thawlkhat kengkawmsa in kigen hi. ZNC General Secretary Pu.Thang Khan Gin Ngaihte hong makaihna tawh mun tuamtuam kipha kawikawi aa, ama tungah lungdamna lianpi tawh zahtakna ka pia hi.

          Conference khit ciangin, ZNC Lai-atpi Pu.Thang Khan Gin Ngaihte, All Manipur Student Federation pan President Pu.Vung Za Lian, Mar Student Union President Vanlalkima leh Mizoram Zomi Cultural Society (Paihte Cultural Society pan Zomi Cultural Society-a a kilaih sung hi) President Pu Piang Sian Dongh leh mi poimawh tuamtuam pawlkhat tawh Zosuan khempeuh kigawmkhopkikna min ding bang hi leh hoih pen ding hiam ci-in Diphu kumpi Banglow ah kikup khopna kinei hi. Zomi Re-Unification Organization/ZO Re-Unification Organization tawh campaign neihphawt ding leh a tamzaw thukimna zatding cih thukim in  minthuh khopna kinei hi. Tua tawh kizui-in, Kawl kumpi uksunga minamvei thu-kemcingthei dinga muandeuh te-(Col. Pu Kam Pum(L), Col. Pu Thang Suan Khai(L),… cihte akipan Zomi tampi gelhnawn kei zaw ni.) zong haksatna tampi paltanin a inndei sungtawng uah ki holimpih-a, hong thukimpihlo omlo banah thu tampi hong vaikhak tek uhhi. Mizoram Congress President&Chief Minister Pu Lalthanhawla, PC President&Former Chief-Minister  Brigd. Pu T. Sailova, MUP party President Pu Lalduhawma, leh MNF President Pu Laldenga te ki hopih aa, a vekpi-in hong thukimpih tek uhhi. Maalakpih taktak dingin Brigd. Pu T.Sailova tawh thutawp kibawlthei bek ahih manin, 1987 kumin ZORO (ZO Re-Unification Organization) ci-in Shillong khuapi ah Zosuante a tamzaw thukimna min hong ki thuhkhawm ahihi.

          Hih ZORO Shillong Chatter thukimna tawh kizui-in 1988 kumin Tonsim khua ah A masa pen Leitungbup Zosuante kigawmkhopkikna ZORO Khawmpi  hong kibawlahihi.

          Kawlgam sung panin i gam leh minam thu vaihawm ding haksa mahmah ahih manin, i  kinaipih pen democracy gamkhat ahi India kumpi tawh ahi zongin, Mizogam, Manipurgam tawh ahi zongin, kihona kilawmtakna bawlna-ah honghuh dingin, Kawlgam Zomi minam makaite theihpihna tawh hong paisak uh Pu Thang Za Piang a.k.a Bo Phui (Pu Khual Za Nang hong kipuak sak hi.) hong tun takciangin Zomi(Chin) Democratic Front min tawh Zomi ten nasepkhopna kinei hi. Hih 1986 sung mahin Pu Tial Khal (CNF Founder President) tawh gam leh minam nasep nading kihona ki neikhin hi napi- in, geelna omsa kiciamna hun ngak zolo-in amau lam mi tawmkhat tawh hong paisan aa,CNF hongdinteh, tuni dongin nasepna khingbai  hongsuak ahi hi. Kawl kumpi uksunga minam vei leh thu-kemcing thei dinga muan deuh teng zong ki hopih hi. Tua banah, ZORO pen non-violence movement tawh kalsuan photding cih hi napi-in, mipawlkhatte hong lawpluatna hangtawh 1989 kum-in galhiamtawi ding hong kipan kik-a, Zosuan buppi tawh kalsuanna hong buai leuleu banah, India gam a om i sanggam ten amau local party policy sungah hong lutpih khazel ahih manin, Zosuan mipi thapiakna hong kiam kik ahi hi.

          1987 kum February 20 ni-in India gamah a ki bawl ngei nailo Zomi te'n i Minam Ni pen Mizogam Ngur khua ah kibawl aa, Mizogam State Day tawh kituak-in a beisa thu tuamtuam siksan-in, Mizogam party tuamtuam pan makaipite, Kumpi department poimawh makaipite, YMA makaipite banah Police Commander leh Central SIB Commander te a vekpi in kisam hi. Leitung mun tuamtuam a teng Kawlgam Zosuante sungpan gam leh minam nasemte address ngahtheih zahzah sapna kipia banah, Lengtong Pauno Zogam itna la tawh hong awi dinga a ki sapna bangin hong pai-in mipi-in tha kingah mahmah hi. I kampau kibatpih Pu. H. Than Sanga (Home Minister, Mizoram), Pu Zahnuna (Migistrate SDM Champhai), Pu.Khai Za Song (MLA, Assam; ZRO/A President hinailo) te-in hong uap banah,Manipur gam pan Zomi Re-Unification Volunteer ZRV te Longmarch hong pai-in hong uap thei uh aa, Ngur khua tualpi dimin mipi-in minam Ni muakna Sialsa leh Zozu/Zoniangtui kham phitphet khit ciangin, Zo ngeina lamgui kai-in leivui khu ngengngang liangin Zolam kilaam ziahziah hi.

          Hici banga minam bup ading ngaihsutna tawh na i sep laitakin, Kawlgam galkap kumpi vaihawmte in i Zomi i sanggamte tektek mah thukan dingin hong nakhah zel aa, kumpi uliante maipha muhnopna tawh, i minam nasemte leh i minam nasepnate buhtang ipkhat/zu thawlkhat ngahna dingin hong na zuakzel uh teh, a khasiat huai leh a hehpihhuai mahmah minam dinmun ah i omlam hong phawksak hi.

          1989 kum February 20 ni ciangin, Mizogam Champhai khua Belthel Veng a om, Holy Cross Hallpi ah i Minam Ni nuamtakin kizang kik aa, Kawlgam lampan zong Zomi tampi mah hong kihelthei hi. Pawisimte lakah Kawlgam Kumpi thukan Zomi i sanggam khat hong kizep cihthu a hunlap in kithei man’ ahih manin, itna tawh hoihtakin holimpihna leh thudotna a kineihpih khit teh, i gam leh minam nasepnate hong panpih zaw-a, a pute uh kiangah ahoih thei pena thu napuak sakzaw dingin ki kamciamna bawlpihin, lungmuang taka Zomi hihna leh itna tawh i Minam Ni hong uap suak dingin ki zawnkik zaw ahi hi.

          India kumpi in ahi-a Kawl kumpi in ahi zongin, amau phattuamna ding bekmah enkawmsa-in naseppih hongsawm ding hi cih pen, Zomi a kuamapeuhin i mangngilh khak lohding leh, amau khutpan suahtakna picing taktak hong piakhia pak ngeilo dingcihpen i theih tawntung ding kisam hi. Amau langpan pahni i cihna hi lo hi. I kiim a om akua mapeuh tawh kizopna i neih loh phamawh aa, i kizop tanding ciang i theihsiam mahmah kul hi cih i gennopna hizaw hi.

          Gampua lampan Zomi Zosuante ii democracy nasepna tuamtuamte tungtawna i et leuleu ciangin, 1988kum ciang eimau makaihna sungah thu tampi a om danmah hi tei napi-in, gamdang pusuakte sungpan 95% sang tawmzaw lo Zomi te pen sum leh paai, nisim nektawm tawh hongbuai lel zaw tek uh aa, gam leh minam vai peuhmah ngaihsutin kinei zo nai taktak lo leh, a omzia zong kitheinai taktak lo teng tawh, a thusim vetlo kibang teklai ahih manin, gam leh minamvai nasem masa sa thanem mahmah uh ahihi.

          Galkap kumpite’n ukna honglak kik ciangin, India Mizogam-a a tai masa Zomi sangnaupangte(tulai taka LZI Lai-atpipa GSKhup leh apawlte mi 10val) pen Zosuan i sanggam Haka-Falam sangnaupangte(tun CNF/A makai suak khin uh)  tawh Champhai Refugee Camp-ah hong lutkhawm uh aa, kilem zo taktak lo-in hong omkhawmtheih nawnloh teh, amau lungngulhna leh deihna tawh kizui-in Manipur a om ZNC lai-atpi Pu.Thang Khan Gin Ngaihte tawh kimu aa, a na ki-holim ding leh, gam leh minam nasepna ah amau ngaihsutna khensatna hoihsakna bangbanga hong kalsuan dingun kivanpih hi. Kawlgam pan hong galtaite kakiang hongpai kha peuhpeuh amau lungngulhna-deihna pulakna bangtekin hihtheih zahzahin lungsim thapiakna kineihpih hi.

          1990 kiteelpi khit ciangin, galkap kumpi-in a gial teng hongsuah kik veve ahih manin, gam mipite pilna sinna lam hita leh, sumzon paai zonna lam ah ani ani in kiamsuk lam hong manawh zel ahih manin, mipi taangpi taangta a thei-a thei lo, a pil-a hai i vekpi-in i hihtheihna lam tek panin hong ki pusuak aa, nuntak nang nektawm sum leh paai ngah theihna ding lampi hong kizong ciat ahihi. Hih hun sungin, ei Zomi kici phadiak kamphen kullo pawl ten sum leh paai bekbek mah thugen belin ki nei-in, sum leh paai bek mah tawh kibuai hi cileng ki khiallo lai ding hi. Gam leh minam vai a gen peuhpeuh, ki gimneih in ki kihta mahmah aa, a haipih ngiat ki cihsan lel ahihi. Tua banga Zomi te gam leh minam thu-ah i ihmut kalsung-in, i sanggam dangten kal tampi na suan khin man uh ahihi.

          Kawlgam kumpi-in party din theihna honghon phetin, Zomi sumbawl khualzinte pawlkhat emergency takin Aizawl ah hong ki tuahkhawm uh aa, Pu.Khual Za Nang mintawh sikkhau lai hong puak hi. Hih sikkhau lai na ngah phetin a manlang thei penin hong tai-in. Kimuhna ding vaikin-vai thupi mahmah khat om hi. A kul leh zong a pai suaksuak thei dingin hong kithawi pah in. Pu.Thawng Paute innkhang Pu.Sainuna singzuakna saipan nong tun dongdong na ngakding hi ung hong cih ciangin, bung leh bengin ka omna pan ka va delhpah hi. Kawlgam ZNC party Founder Pu.Pum Za Kap (L), Pu.Ngin Thang (L), Pu.Kam Za Lian, Pu.Khual Za Nang (L) leh a dang pawlkhat tawh bangci kalsuan ding i hiam? cih ki kupkhopna nakpi a kineihkhit ciangin, Lamka lam tawnin a manlang thei penin Zangkong vazuan suk nung, thu kiza zelni cih tawh a kikhen ka hi uhhi. I mi masate sungah hici banga gam leh minam it kamuh ciangin, Zomite lungngulhna, nasepna leh kipiakna, thu muhkholhna te hangin ka omna mun peuhpan kana angtang thei mahmah hi.Cidam a party i din theih leh amin ding ZNC cih hi henla, Sitni pa Pu.Chin Sian Thang pen MP dingin hawikholhsa in nei leng hoihpen/cinpen ding hi ci-a tua kikupkhopna ah hong ki pulaak ka bila ka zak thute, ka ngaihsut kikkik ciangin thumu khol kasa thei mahmah hi.

          Kawlgam democracy movement tawh kisai-in, 1990 khit teng gampua dinmun pan ka hihtheih tanun India tawh gamgi kiim-ah lawmte nih leh thum tawh kana diang uhhi. Kawlte leh CNF te kikal kibuai den hi. Kithahna luang leh ban suplawhna dongin zong om hi. CNF galhiamtawi nasemte sung, CNLD party min tawh galhiamtawilo nasemte sung, democracy deihte sungah buaina hong om bialbual laitakin, ZNC party sungah zong buaina pawlkhat mah kituak veve ahih manin, minam vei makaite thaneem tuam mahmah uh ahi hi. Tonzang Constituency ZNC-MP Pu Thang Lian Pau, Tedim Constituency(1) ZNC-MP Candidate Pu Vung Za Kap te India gam hong tungin, Lamka a om Pu Khai Za Song makaihna ZRO/A hong zom masa uh aa, amau te (2) hong kikhen ciangin, Zomi gam leh minam nasemte amau theihloh kalin a guk takin ki lunghimawh tek hi. Pu Thang Lian Pau Lamka lamah om suakin Pu Vungh Za Kap Mizogam hong tung hi. (1995-96) Pu Vungh Za Kap in ZRO (Burma) ci aa, ZRO-India leh ZRO-Burma om dan tawh kibang hi. Pawlkhatin Pu Thang Lian Pau kiang Lamka lam panpihin, pawlkhatte Pu Vungh Za Kap lam panpih zaw bangdan khatin hong om hi. 1998 kiim Lamka buaina leh Kawlgam Zomi sangnaupang pawlkhatte’n ZRO hongzop ciangin Zomite dinmun zong hong kilamdang to hiaihiai ahi hi.

          Kawlgam buaina hanga Mizogam tung Kawlgammi kipawlnate’n Kawlgam democracy ngahtheihna ding nasepna deihna lahna activities tuamtuam hong neihna uah ka na pai ciangun, ZNC ten galhiamtawi ci-in ahi zongin, kumpite tawh kipawla nasemte hi cihbangin ahi zongin, Kawlgam democracy ngahna ding gamsung gampua nasepna-ah Chin state pan CNLD, CNF/A te simloh kuamah dang omkei cihbangin, ki maitang khualna themzong omlo-a thu hong kipulaak ziahziahte i zakna hong tamluat tak ciangin, Zomi khat hihna tawh gam leh minam veina tawh nasem ngeisate ki mawk-om thei non tuanlo ahih manin, International level ah ZNC min leh Zomi min hutna bawl teitei kul leh kisam sakna hong lian mahmah hi.

          Kawlgam pan Zomi minam vei khangno tawmcikkhat ki mukhawmin, bangcih leng hoih ding hiam cih kikupna tamveipi a kinei hi. ZNC party mi leh sa khualzinte theihkhak peuhpeuh mu-in thu ki dong zel hi. ZNC minsiatna ding gampua-ah i min hong tam ginsak lua nai kei phot le uh cin hoih zaw ding hi cih a tamzaw hong gennate hangin hun hong sawt toto hi. Mizogam ah buaina hong om masa-sa Zomi vive hong kigawhlai ciangin, kua hiding hiam? ci-a kankhiatna kibawl zel hi. Ei Zomi kamphen kullote min zanga nasem tampi ki mukhia ahi hi. Hici om mawkmawk leng i minam minsia lua hi cih muhna leh minam min khualna tawhin, mite lak-ah gam leh minam thu i genkhiat theihna ding ci-in Mizoram based Zomi Youths Organisation ZYO (Haksatna tuamtuam hangin 2002 nunglam-ah active takin kiding zo nonlo hi.)-1998 February 21 ni-in kiding-a, ZYO min tawh Burma democracy movement tuamtuamah ka na kihel theizel uh hi. A hithei tan-in ZNC Headquarter in Kawlgam sungah non-violence movement leh Constitution & Bylaw kician tak, aims and objectives kician tak, makai kician tak tawh a pai hi-aa, a khawl cihbang hi peuhmah lo hi ung. Tuni dongin gamsung gampua pan kipang hi ci-in, a thu tawh panpihna leh activities  tuamtuam  midangte lakah na kibawl zel ahi hi. Ko pen Zomite makai hi lo-in, Zogam leh Zomi Zosuanten Pasian, gam leh minam ading nasepna ah, ka makaite uh deihna leh, ZNC phungpi tupna ngiimnate a tangtun theihna dinga nasem, Kawlgam pana hong galtai non-violence democracy activists te ka hi uh hi kici zelin, Zomi hihna a ki angtanpih mahmah ka hi uhhi.

          Haksatna tuamtuam zong kituak hi. Hiamngamtawi nasemte leh hiamtawilo-a nasem kipawlna picingsate lakah, gam leh minam itna hang bekin khutnguak tawh nasem i hih banah, kumpi phalna lai acih khatzong neilo gamdangmi i hihnate hangin, kumpi lam leh kipawlna thunei pawlkhatte simmawh zawhthawhbawlna, khutlum nangawn kituak hi.Pasian-in hong ompih zelin, hiamtawite amautawi hiam amau taltang tungah ngatin thuhoih leh ki-itna tawh na hongsem tapeuh un ci-a i genpih theihhun bang hong om ciangin thulamdangpi khat hong suak hi. Pasian muanna bek tawh ki kalsuanin, gam leh minam khualna tawh maa a kipang tentan bek hi aa, sisan naisan luanna, guh teh taang kitan na, nuntak husan beilawh suplawhna zong om hi. Minsiat puamsiatna, phunsanna, zahkona leh khitui naptui luanna, nisim nuntak-khuasakna ah vau-na tawnna zong tamveipi mah kituak hi. Pasian itna, gam leh minam itna sungah, hici bang haksatna tuamtuam gilkial dangtakna leh sihna kahna khituiluannate hangin eite kua-in hong khenzo tuan peuhmah ding ahi hiam? Suahni nikhat sihni nikhat tek hi ci-in cillum tawh kivalh khawm lel ahihi.

          Tu-in Zomite zong gam leh minam vai-ah i mit hongkeuh pan cileng kikhial nonlo dingin ka um hi. Mitkeuh tung i hih manin i kalsuan siamlohna tampi mah hong om lai ding hi cih i theihsiam ding kisam ding hi. Gam leh minam vai i cihin, mipi ki ukna danding, mipi  kalsuan danding policy kiciantak zanga i mihinna kizahtak natawh ki-it kilem taka i nuntak khoptheih danding leh lampi tuamtuampan, gam leh asunga teng mite i khantohkhop kimtek nading geelna ahih manin, amau politics nasemte, ko biakna nasemte, amau tualamte hualamte hilamte a ki ci thei ding kuamah ki omtuam peuhmah lo hi. Zomi Zosuan khempeuh i vekpi in a kisam i hi aa, i vekpi mahin ki theihsiamna tawh i ki vaanzawh i ki huaizawh tekding a thupi penpen hi dingin ka ngaihsun hi.

          Tua ahih manin tutawm in zong, Kawlgam kiteelna tawh kisai thu-ah, Zomi min tawh gam leh minam vaihawmna ding ci-a hong dingkhia, gampua pan WZC te ii vaihawmnate, Kawlgam mipiten democracy hong ngahtheihna dinga Kawlgam sung mahmah pan si leh naang-a maapang cinten ZNC makai Pu Chin Sian Thang leh a pawlte hong geelnate-ah zong, Zomi Zotate khempeuhin ki-itna cihtakna tawh maapang khawm in, thapiak tuahna neikhawm theitek leng, Zomi-te minam hihna dinmun pan mite kalah kikhial masa lua lawmlawm lo ding hi cih upna nei-in, Pasian muanngamna, Zomite itna muanna tawh thungen-in, i omna tekpan maapang dingin hong zawn kawmsa-in, na itna khutlum uh konglen ahihi.

Pasian, Gam leh minam ading thungetna ah note tawh mapangkhawm,                             Zosuan Taangpa-tktsuante

No comments:
Write comments