သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Monday, October 13, 2014

KUKI CUSTOM AND CULTURE (Bung 2)

KHOSAT KHOCHEN JE DAN KI-INNEI DAN

----------------

Khosat je dan

2. Kuki nam mite hi haosat dei mi ihiuvin thingphung panga paipeh khai ding thanom cheh ina-hijehuvin, kholhing khomanga intam tah cheng ina-um pouvin atampena in somnga (50) bep inacheng uvin ahi. Amakai amahai cheh-a khosanom, haosat bolnom inatam jehuvin chomle choma khothah sat kichao tihi beitheilou anahin, khothah sat jonghi pilhinna pasal chuna tobanga jong ineiju ahi.
3. Khothah satna ding amun ajang nomtalheh jonle phun a phat lou le koiman kho asatngei poi. Amasan khomun dinga dei umnapen achun thempu pan ahtui ahinsan in ahtui chu meisalin aleukeh in, ahtui lon lhah chu avetna aset aphat akhen thei ahi. Ahtui chu apokeh jong le phalou, veilamma aphullhah jong phalu ahi.
Amun nomlheh jongle phun aphatlou le kidalha a phunphatna muna bou kho kisat ahi.Phun phatna mun akimu phat le Ahchal khat kithatna pumtheh bu kitungji ahi. Abanin kho lhimlhah akitin salu gallu lhut nadingin khotolam mun hoina khatna khomol akisemin, khomola chun song lentah khat kho lhimlhahna, thilha, sangah lhimnan akitungjin ahi.
4. Khothah sat hi jatni aumin Haosa, inpi Pu lamkainaa kho pumpi khothah satna kichonna ahi le ima seiding aumpon, chute louva neojo naopa kikhonei nom ahi vangle ahaosapa, aupa koma phate cha phalpehna athum masata aupan phalpehna apeh phat le bou khothah asat thei ding, kikhonei theiding, aupa ahaosa pa’n jong lunglhai sella akhonei, akhochon ding ahi.
Ahi loule amasa tadia tuikhuh lailhatna achensah-a akholhin jep phat le phatah-a akhochon ding ahi. Aki-khonei panjong vohchal khat athaa aupa selpi khat apeh ding lunglhaisella kikhonei ding ahi. Upa phalpehna umlouva ama kisonga khosat auma aupa’n alunglhaimo jeh-a asam leh jeh thei ahi. Hijeh a chu eima kison mana kho moh sat lou ding ahi.

Kho Chenje dan

--------------------
5. Khokhat akisatdoh jou teng khochen vengchen aumdoh theinadinga khosung vaipipo dingho noija banga hi semdoh tei ding ahi.
a) Haosa: Khokhat akisahdoh teng le mimo hen mithei tajong le mi upa chu tentia haosat sah tei ding ahi. Khosung vengsunga vaipoh vai hop alhahsam lounadinga akithopi ding penchai phate cha akilhen ding ahi.
b) Penchai: Khosung penchai kinjong hi thupi tah ahi. Haosa toh natong khom lunggel khom ahin, haosa thalhenga khosung vaipo jong ahi. Haosa inna akiheh akisoi aumjong le haosa toh kithoa thutan pichal bola jong pang ahi. Kihehnaa aleojo sang aum le penchai sum 10/1 soma khat alahding thutan sen kivahna anei diuahi.
c) Thempu: Khole venga akichen teng thempu jong hi aum lou thilkhoh khat ahi. Thempu umlou jeh-a lung lenga kho chao jong aumin ahi. Hijeh-a chu doithu kaothu thei mipa hen khat hi kho thempua koi teiding ahi. Amanjong khosunga veiset aiset chung hihen, chalha kou, changlha kou, salha kouna hijong le phatecha kin alah ding ahi. Gamleng sathat aumjong le themsa samuchong, sachegu apeh cheh diu ahi. Mi athoi jongle them thap aneh ding ahi. Tu Christian khang hin thempu ho muna khotinin Pastor aneicheh in ahi.
d) Thihpu: Kumtina loulho thingpohna dinga manchah heicha, chempong, akisem jouse kin laa khengding khotinin thihpu khat aneicheh in ahi. Thihpu pa’n thih khen nadinga pum, lungthang, sehpi sehcha bukim keija achop ding loulhosih-a in khata pumtha khat aneh ding ahi.

Bebul Belham

-------------------
6. Khochenna jola hi mikhat in bebul belham le tubul tulham mi ni cheh akimat ding ahi. Ajeh chu chonni hanni hihen, jonni, dani hijong le bepa hi insung thoupo ahin tucha hi toh le tham pomo jilda geija kinla ahijeh-in be le tu hi aum loule hitheilou ahi. Becha hi sakinna sa-om kipeto ahi. Bebul hi mi kimkhat in akingailut pi akisahthei pi mi pou amoh lhen lhen-in ama vang bebul kiti hi eima insung thuguhjouse imchep neilouva seidoh peh thei eima toh kinai lam inko sopi hile aphai.
7. Tubul tulham: Tubul tulhamjonghi initeho isopinuho sung konho bou lhending aphai. Ichanu toh akichen man’a ichanujipa, isopinujipa met ding ahipoi. Isungkon bou tucha ahin, kichen vangin tucha akitithei poi. Isopi ji chu isopi ahibouve. Tubul hon pute satha nileh sakong amei lang changding, tulhamin ameineilou lang apoh ding ahi.

Ki-innei dan

----------------
8. Kukite ngaina in mikhat ajinei joule inpi sunga kumthum a’upa toh chengkhom ding, kumthum alhin phat le aupa’n phate cha ainchon ding aki-innei sah ding ahi. Kuki ngaina in nule pa gouhi mi upa’n bou aloding ahin naopa hohi aupan ainchon nile ama phatsah dungjuija um le bel jah lechoi thilkeo ho apehkham chen apeh ding ahi. Neojo hohi aupan alungsetna channa bou anu apa gou chan aneithei bep ahi, aupa aunu lung atomoa alungset lou le ima anga ding umlou ahi.
9. Tulai vangin koima upa koma kumthum cheng khomjou aum tapon ahitheina channa ki-inchon loi ding ngaicha ngen ahitai. Ahithei channa kima-inchondoh ding aphajotai. Ajehchu tulai numei hon chamlhet adeibehseh uvin inpia aumsot’u jong le kitomona bep ahijo tai.

Pichal bolje dan

-------------------
10. Khosung vengsunga akiheh akisoi ding aumle aheh ding ten haosa inna jubel abuhding athu alhutding ahi. Ju-um tunglouvin koiman kamgumin mi hehthei ponte. Ju-um atuna athu alhut ding ahi.
11. Ju-um kitun nachu thupi thumang ahile haosa pun apenchai pa kin apeh a khosunga son le mon um tah khai upa phante tichan akoukhom sah-a haosa le penchai jaonaa pichal abolpehdiu ahi.
12. Min ahehpa chu munchom khochoma um ahile somol asolla agakou sahding ahi. Somola kisolpa chu akiheh ding tenin somol sum apehcheh lhonding ahi. Veikhat kouva ahunglou le akikoupan achanga apehding thumvei changeija ahunglou le haosa anoise jeha selpi leo ding ahi.

Pichal chaisa suhkeh thu

-------------------
13. Khat le khat kihehnaa pichal chaisa asukeh aumle lhang haosa koma jubel tung henlang lhang haosan athu thahseipeh hen. Lhang haosa honjong amasa bangma athu atan pehuva ahile pichal bolmasa haosapa chu thusukeh pan selpi khat pehen. Lhanghaosa tilou haosa khatin achaisa thu haosa dang khatin nungseithei ponte.
Penchai sum lah dan
---------------------
14. Khat le khat kihehnaa aleojo aumle penchai sum lahding ahi. Leona aum loule penchai sum jong umthei louding ahi. Penchai sum hi selpi (somli) ahijehin selpi leo aumle penchai sum chengli (4) kila ahi. Aleona jat laha 10/1 (soma khat) kila ahi. Aleopa hi selpi nile thum leojong le penchai sumhi pikhat seha bou lahding ahi. Penchai sum hi koiman nelthei ponte. Thuseivaihom ho kivahna ahi.
15. Penchai ho akivahniu leh ainneite jukhon ametsah diu ahi. Ajehchu thingkho lhum man ahi.
By Kuki Custom and Culture Committee

***************************
Coming Soon
---------------
Bung (3) Kichen Kijon (Nupa Tucha)……………
Bung (4) Golcha kivop Sakap ……………………
Bung (5) Hunpi Kut le kiloikhom dan ……………
Bung (6) Khanglaiho kiloikhom dan ……………..
Bung (7) Chon le Han ……………………………
Bung (8) Loulho Thingpoh thu …………………..
Bung (9) Kimin put kimin sah dan ……………….
Bung (10) Kimanchahna jat chom chom ………….
Bung (11) Ngaina Dan thuho ………………………
Bung (12) Numei lam thu tannaho …………………
Bung (13) Chon ngailou le bol ngailou ……………
Bung (14) Thuchih …………………………………
Bung (15) Han la, Saai Changai le Nao-oi La …….
Bung (16) Kuki Paocham Tuh ……………………

No comments:
Write comments