Kammal Hoih le Thupil

Kammal Hoih le Thupil

Qoutes   10:48:00 AM

KAMMAL HOIH LE THUPIL
                                                                                  Rev Hau Lian Kham

Rev Hau Lian Kham

*I gualzawhlam I theihloh manin
   A guallel I hi hi.
*Makai hoih a piangsak makai pen
   makai hoih hi.
*Thungetna tawh muituum lehang,
   vangliatna in kha hi.
*Lungdamna I khan'saknop leh,
   hawmkhiatding ahi hi.
*A lungkiate gualzo ngeilo a,
   A gualzote lungkia ngeilo hi.
*Na pian'thakcil a naki apna  Pasian
   in tudong mangngilhlo hi.
*Pasian nasepna ah mival omlo,
   Amun  lodingpi ah om, cih ombek
   hi.
*Pasian in ei le ei kiphatding deihlo,
   Amah I phatding bek deih hi.
*Thu Na ngetciang tupna na
   neihkei leh, ngahna na neikei ding
   hi.
*Leitungah I nuntak hangin, leitung
   a dingin I nungtakei hi.
*Pasian in mipilte zang napi'n, aki
   pilsakte zanglo hi.
*I zon'te I mu ding a, i taisan te'n
   hong taisan ding hi.
*Tapil akisap zag in, Papil zong
   kisamh hi.

A kaikhawm
MunKhai'pa.( Lengtong Pauno )

Who are Zo and Why we got Nomenclature ZOMI?

Who are Zo and Why we got Nomenclature ZOMI?

ZoDescents   9:09:00 AM

Who are Zo and Why we got Nomenclature ZOMI?

♡♡♡♡♡♡♡
Hih ZORO IN ZORAM agenpen Zosuante tenna gamteng ahihi. Mizoram agenciang in Mizoram State bek ahihi.
ZO agenciang ZO suante khempeuh (Kuki-Chin-Zomi-Mizo etc) agennuam a hihi. ZORO gen mah bang in Zomi Council; ZRO; ZNC/ZCD etc leh Zomi National Movement in zong ZO Definition agenciang in; ZORO te gen ZO mah agen tawh kibang a hihi.
Tua hia Myanmar gam Zomi-914 hangin; ZOMI akicih nak leh Tedim gama ZOte in ko ZO hongtuh acihdet uh Minampi lungsim hi hetlo hi.Ngaihsutna leh Tangthu siksan akibat loh nate  hang a hihi.
Tu in ZORO leh ZRO te ban ah Dr.Vumson etc te in ZO agelh mangbang in;Myanmar Zomi-914 in ZO agen uh kibang a hihi.
ZOMI akigennak leh Tedim gama Zote in Zo nongtuh uh ciin Online pan nong telkhialhloh ding un;unau sisan ki naina tawh kong thum hi.Mite National Movement tawh atai sawm lam in;Ei Family group vai (Dilect group) vai i vathunlut lohding thupi kasa hi.

For ZOMI NATIONAL MOVEMENT (ZNCM~ZOMI TIMES) May 30;2016 Yangon

By: Kham Lian Tuang

Brief History of Zomi in Chin State

Brief History of Zomi in Chin State

Zomi   9:18:00 PM

Brief History of Zomi in Chin State

Photo Credit: Zomi Nationals

The outsider calls Zomi Community as Chin,Kuki and Lushai. “Zo”(Zhou)is their ancestor’s name and “Mi”(Ming)means people. And in Chinese words “Zhou Ming”.  They ruled China in 1027-211 BC.  Hence, they were called as Zomi people.

Some of the Zomi are migrated from China around 220 BC and settle in different place and different countries. They are Mongoloid by race, their language belong to Tibetan-Burma group, who enjoy full political freedom from generation to generation under their Chief administration on their own land. They never have a tendency to invade the land of others, and the same way they never want to be invaded and be under the ruling power of the outsider.

However, the British came in 1872 and invade the innocent land of the Zomi in 1890, and ruled over them for 55 years. When India got independence in 1947 and Myanmar (Burma) 1948, the land of the Zomi Country had divided into two groups, one as Northeast India and another as Western Myanmar. Moreover, when Bangladesh became independent country, some of the Zomi were permanently divided and separated within their own land. Therefore, Zomi were scattered through three countries in Western Myanmar, Northeast India and Bangladesh. This boundary replaces the original of Zomi feeling and became a kind of permanent disease for the Zomi. The economic life of theZomi is governed by what may been called the primitive economy. They are merely self-sufficient and they have no surplus food. Agriculture is the basic of the economy.          

The land of Chin State is Located at the Western part of Myanmar bordering with India and Bangladesh. The Chin State constituted out of the Chin Hills on 4^th January 1974.The land is a mountainous region covered with teak and bamboo forest. The Famous peak and mountains of their land are Thangmual (Kenedy), Innbukmual, lunmual,Bawipamual, Khonumual(Fortwhite) and Awtawrawmual, Where as Rivers are Meitei gun(Mani pure Rivers), Ciau, Bawinu, Lemro, Mitta and Mong are the most important rivers in their land. Rith is the largest lake in the Chin State. The Whole countryside is covered with vegetation. Wild beasts like lions,tigers, leopards, bears, boars, elephants, wild bears, bison’s, deer’s wild goats ,foxes, wolfs etc. Moreover, winged birds, hornbills, and sparrow, eagle, parrot weaves birds, pigeon, dove, cuckoo, owl, hawk, wood picker pewit etc.

Though the land does not have a common language, Tedim, Falam and Haka are most widely spoken dialects in the northern part, while Matu, Khumi, Dai and Mara are spoken in the southern part of their Land.  Tedim language is the first easy to understand in Chin State. They community used the foreign language called Burmese, because the land does not have the rights to promote its dialects for common language to be used. Chin State has three climate, namely are Phalbi(Winter Season),Khuakhal(Summer Season) and Tuuk(Rainy Season) in their land. Chin State is located in the Western part of Myanmar between latitude 20 40 North and East of Chin State is Sagai Division, to the South are Magway Division and Rakhine(Zakhai) State. And to the West are the Indian State of Mizoram, Manipur and the Chittagong Hill tracts of Bangladesh. The capital of Chin State is Haka(Khalkha), Chin State has connection with Myanmar prepared by all weather roads and by air at Kalaymyo. Their National Day is celebrated on 20 February every year since 1948, and is considered as an official holiday in the Chin State.

For administrative convenience the whole State in divided into 12 townships. The townships namely are Tedim, Tonzang, Cikha, Falam, Haka, Thantlang, Matupi, Mindat, Rih Khuadal, Rizua, Kanpalet and Paletwa. The Victoria peak located in the South is the highest point in the Chin State. The height of it is 10,018 feet above sea level. In the Northern and central regions, the Zomi occupies the slops only from about 4,000feet to a little over 7,000 feet. In the Southern Chin Hills occupancy extends down slope to 3,500 or 3,000 feet. Chin State is generally less than 90 miles. The total Zomi population both inside and outside of their land is estimated at about four million around.

As before Myanmar (Burma)got independence, physically the Zomi were fine taller stouter than their neighbors in the plain on both the North and the East before, the average highs of the Zomi is from five and four inches to six inches over. However, today they are even smaller than their neighbors; it is very difficult to find men 5 Feet and 10 inches and 6 feet height, because the independence of Myanmar affects their economic and political life in negative way.

In the ancient times, the Zomi people spent most of their time in fighting and hunting. Life was hard and precious, there was constant fighting between tribes and villages. In theZomi life, religion plays an important role is closely intertwined with everything from the planting  of crops to birth, omens, divination and drums guide deaths, and festivals etc. Their beliefs Social-economic and religious significance for the person concerned during and after his life depend on all this function. Animals were killed and sacrificed. Zu (rice bear)is consumed, and singing and dancing go on day and night. The traditional religions of the Zomi were animism. Then, became an indigenous religion called Laipiannism or Pau  Cin  Hau  religion.

Before, Christianity came to the Zomi people they spent most of their time fighting and hurting. They lived with one another to excel in these activities. Life was hard and precious. There was continues fighting between tribes and villages. Communication between tribes and villages was difficult and made and life was unsafe. Famine, epidemics, disease and similar misfortunes were common. All these were believed to because by evil spirit call dawi. After, American Baptist Missionary came from the west during the last decade of the 19^th century on 15 March 1899 in Chin State. The Zomi community was drastically changed by the grace of God.

Khaibawi

References:

1.Khup Za Go,Zo Mi Nam Tawh Kisai Thu(New Delhi: Zo Research Community Centre,2001).

2.C.Thang Za Tuan ,Zomite Tangthu Vol.1,(Kalaymyo: Zomi Christian  Literature Society,2005).

3.Hau  Za Cin , Ka Laikung Panin (Guwati: Zo Aw Publications,2007).

4.Khup Za Go,Christianity in Chinland (Guwati: Christian Literature Central,1985.

5.J.CSchwab,ChinEncyclopediaBritannica.Vol5,1963.

6.Khup Za Go,Leivui Panin,(Guwati:ChristianLiteratureCentral,2004).

7.Do Suan Mung, Tapidaw Pawlpi Leh A Upna Tangthu, (Faith Baptist Theological Seminary: Yangon, Myanmar ,2005).

ဆိပ္ျဖဴသားေလး (နည္းပညာ): Blogger တွင် ZawGyi နှင်. Unicode Font များကို Embed လုပ်နည်း( ရှယ်နည်းလေးပါ)

ဆိပ္ျဖဴသားေလး (နည္းပညာ): Blogger တွင် ZawGyi နှင်. Unicode Font များကို Embed လုပ်နည်း( ရှယ်နည်းလေးပါ)

ITmm   8:08:00 PM

Blogger တွင် ZawGyi နှင်. Unicode Font များကို Embed လုပ်နည်း( ရှယ်နည်းလေးပါ)
မင်္ဂလာပါနော် သည်နေ့ ရေးဖြစ်တာလေးကတော့ ဖုန်းတွေမှာ မြန်မာစာ မှရိတောင် ကျွန်တော်
တို့ဘလော့မှာ ဝင်တာနဲ့ မြန်မာစာမြင်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းကောင်းလေးပါဘဲ.. သည်နည်းလေးကိုတော့
ပထမ ကုဒ်နမူနာပြသလမ်းညွှန်ပေးထားသော ကို မိုးသကြား နဲ့ ကိုမြင့်မင်းစိုး တို့အား
ကျေးဇူးတင်ရှိပါကြောင်း
Mobile အတော်များများတွင် မြန်မာဖောင်.သွင်းလို.ရသော်လည်း အချို.ဖုန်းများ/Jailbreak မရသေးသော
IOS User တို.အတွက် မိမိ တို.၏ ဆိုဒ် ကိုဝင်ရောက်.ကြည်.ရှုရန် အခက်အခဲးတွေရပါလိမ်မည်။ဒီနေ.
ကျွန်တော်. ဆိုဒ် ကို ပြုု.ပြင်ရင်း ဘလော့ကာ ညီအကို အချို.လုပ်ထားသောနည်းလမ်းကို
စမ်းကြည့်လိုက်ရာ အောင်မြင်သွားသဖြင်. မသိသောသော ဘလော. ပိုင်ရှင်ဘော်ဘော် တို.အတွက်
ပြန်ရှယ်ပေးလိုက်ပါတယ်……ထည်.သွင်းလိုပါက အောက်မှာဆက်ဖတ်ပေးပါ ခင်ဗျ။
အသုံးပြုရန် ကုဒ်များ
မြန်မာ Unicode Font ကို သွင်းချင်ပါက အောက်က Code ကိုသုံးပါ။
@font-face {
font-family:’MON3 Anonta 1′;
src:local(‘MON3 Anonta 1’),url(‘http://mmwebfonts.comquas.com/fonts/mon3.ttf’);
}
body,html,p,code,*,table,td,tr,span,div,a,ul,li,input,textarea{font-family:’MON3 Anonta 1′!important;}
မှတ်ချက် ။ ။ မြန်မာ ယူနီ ကုဒ်ထည့်သွင်းပါက မိမိဘလော့မှာ စာလုံးတွေ
ကမောက်ကမ ဖြစ်နေပါမည်…ပြင်ဆင်ဖို့လိုပါမည်… ကျွန်တော်ကတော့ Zawgyi Font
ကိုဘဲသွင်းပါသည်။
မြန်မာ Zawgyi Font ကို သွင်းချင်ပါက အောက်က Code ကိုသုံးပါ။
@font-face {
font-family:’Zawgyi-One’;
src:local(‘Zawgyi-One’),url(‘http://mmwebfonts.comquas.com/fonts/zawgyi.ttf’);
}
body,html,p,code,*,table,td,tr,span,div,a,ul,li,input,textarea{font-family:’Zawgyi-One’!important;}
Blogger တွင်မိမိတို.သွင်းလိုသော blog ၏ template ကို နှိပ်လိုက်ပါ။
မိမိတို့ လုပ်လိုသော ဘလော့ရဲ့ Template ကိုဝင်လိုက်ပါနော် ပု့လေးတွေနဲ့ တဆင့်ဆီ သွားပြပါ့မယ်..
ရောက်တာနဲ့ Customise ဆိုတာလေးကိုကလစ်ပေးလိုက်ပါ..
အိုကေ ဘယ်ဘက်တန်းထဲက Advance ဆိုတာကိုဆက်ကလစ်ပေးလိုက်ပါ။
အိုကေ scorrl ဘားလေးဆွဲချလိုက်ပါ အောက်ဆုံးက Add CSS ဆိုတာကိုကလစ်ပေးပါ။
အထဲမယ် ကုဒ်ဒင်းတွေတွေ့နိုင်ပါလိမ့်မယ် အဲကုဒ်တွေရဲ့ အောက်ကနေ အပေါ်က ကူးလာသော
Union Code (သို့) zawgyi one ကုဒ်ကို ထည့်ပေးနိုင်ပါတယ်…
၂.. ခုစလုံးထည့်လိုပါက.. တစ်ခုကို ထည့်ပြီး တာနဲ့ အပေါ်ညာထောင့်က Apply to Blog
ဆိုတာကလစ်ဆေ့ပြီး မှ နောက် တကြိမ် ပထမကုဒ်ထည့်သလို ပြန်ဝင်ထည့်နိုင်ပါတယ်နော်….
ဘယ်ကုဒ်ကို ထည့်ထည့် အပေါ်က Apply to Blog ဆိုတာတော့ ကလစ်ပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်…
အိုကေ ဒါဆို ထည့်နည်းတော့ အဆင်ပြေလောက်ပါပြီနော်…နောက် တစ်ခုကျန်ပါသေးတယ်နော်..
Mobile Theme ကို enable လုပ်ထားရင် mobile မှာမြင်ရလိမ်မည်မဟုတ်ပါ။
iPhone , iPad , Android (firefox) တို့တွင်မြင်လိုလျှင် mobile theme ကို disable လုပ်ထားပါ။
လုပ်နည်းကတော့
ဘလော့ကာ Template ကိုကလစ်ပြီး ညာဘက်မှာ ရှိတဲ့ Customise Mobile Template ဆိုတာလေးကို ကလ်စပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်…
အိုကေ အပေါ်က ပုံလေးတိုင်း No. Show desktop template mobile device ဆိုတာကို အမှတ်ပေးပြီး
Save ပေးလိုက်တာနဲ့ မိမိတို့ လုပ်ဆောင်ချက် ပြီးဆုံးခဲ့ပါပြီနော်
အဆင်ပြေကြပါစေ
>>

ခုလိုအားပေးတဲ့အတွက် အထူးကျေးဇူးတင်ပါကြောင်း ပြောကြားပါရစေ..ဘလော့ခရီးသည်မှ နည်းပညာများအား မည်သူမဆို လွတ်လပ်စွာ ကူးယူသုံးစွဲနိုင်ပါတယ်.. ကျွန်တော် ပိုင်ဆိုင်သောနေရာလေးများအား ဆက်လက် လည်ပါတ်လိုပါက ***************************************
ဘလော့ခရီးသည်သို့ { ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
လယ်တီမြေသားသို့{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
စာပေနန်းတော်သို့{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
စွယ်စုံစာအုပ်စင်{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ http://www.nyinaymin.org/2014/05/blogger-zawgyi-unicode-font-embed_16.html?m=1

Allowances for Students in Coming Scholl Year

Allowances for Students in Coming Scholl Year

Photo News   4:54:00 PM

tu a ong paiding sangkum vai

EDUCATION MINISTRY PAN TANGKO---MRTV 16/05/2016

2016-2017 Siamsin kum ading

A khonkhong in Sangnaupangte ngah ding huhnate

1. "Mucu (Kindergerten)te a ding sangpuan sutkhat(one suit)

2.Tanlang pan tanli ( Grade 1- 5) ciang ading, sangpuan sutkhat, gelhloh laibu buguk leh, sanglai simbu akim tek in ngah ding,

3. Tannga pan tanngiat ( Grade 6-9)ciang ading, Sanglai simbu akim tek ngah ding, Sangsum, Nu le pa siate ading in sum kidong cihbang omlo ding, kimawlman sum kidong cihbang omlo ding, laikung laidal leh, laibusal zatman sum kidong cihbang omlo ding,

4. Tankua pan Tansawm( Grade 10-11) ciang ading, Sanglai Simbu akim tek ngah ding, Nu le pa siate ading in sum kidong cihbang omlo ding, kimawlman sum kidong cihbang omlo ding, laikung laidal leh, laibusal zatman sum kidong cihbang omlo ding,

Sangtawh kisai nasemte, siate( Education Staff) khempeuh ii, theihding leh zuihding thukhun

1. Sang ki-ap, sangnaupang te, sangsum bangmah dong theilo ding
2. Sang ki-ap nang, sang naupangte nu le pa tungpan, bang van mah sang theilo ding
3. Sangpuan tung ah kisuang, sang leh atan ( Lebel -taseih)te le adang sangtawh kisai bangvan mah zuak thei vetlo ding


Sangnaupangte ii, Nulepa Kiang Theihsakna

1. Sangnaupangte sang aptek nang
2. Sangnaupangte sang ap nang, kua Sia kici mahmah, sum, van etc tawh mai-et loh nang
3. Sangnaupangte sang hoihtak ap mengmeng theih nang leh, Sanglai simbu kicingtak in hawmzawh nang in, nu le pa ten ngaihsutna pankhopna hong pia un ci-in Pilna le siamna a kivaihawmna bulpi a hi ( Education Ministry )pan genkhia hi."

Note: Hihte khempeuh ihkhua ciat ah, akingah kimtek nang in, hausa upa tawh thuman takin mapang khop ding hi a, a ki ngahkei leh tungsiahte zaksak pah ding hi.

Credit: Suan Tuang

Government System of Union of Myanmar

Government System of Union of Myanmar

Politics   4:45:00 PM

Kawlgam Kumpi Kilamzia

               Gam Ki-ukzia(government system) ahih leh presidentialism cipong uh hi. Ahizongin, presidentialism kumpi ki-ukna azang USA te khong tawh lah kibang lozel hi. USA gamah gambup makaipi(the president of the United States of America) in gambup innpi(congress) ii thukimsa khat ama thuneihna(veto power) tawh hemkhia(kantan) thei hi. Tuabanah, gambup innpi(congress/house of representative&senate) kigawm sehli suah sehthum meetang(vote) aval nak leh gambup makaipipa(president) thuneihna(veto power) nial theihna thuneihna neizel uh hi. Kawlgam kumpi ki-ukzia bel presidentialism hizo tataklo-in pseu-do presidentialism ciangbek hi ci’n gamthu lamsang thukhunsiam(consititutionalist) ten gen uh hi. Cihnopna ah, presidentialism tatak hilo-in alangciang(quasi) bekhipan hi.

                    Tuabanah, gambup innpi(union parliament) ii thukimsa thukhun khat pen gambup makaipi(president) in ama thuneihna tawh hepkhiat theihna thuneihna(veto power) gambup thukhunpi(constitution) in phallo hi. Athu kim kei leh suaikailo( no signature) thuhlo ding cih ciang bek hi.



                Ahizongin, gambup thukhunpi in gambup innpi(union parliament,amyotha hluttaw+pyituh hluttaw) ii bawlsathukhun(law) khat pen gambup makaipi(the president of republic of the Union of Myanmar) in mawhpuak lakna(the president is accountable for union parliament) ci ahih manin, banglo khat thunawngkai om leh gambup makaipi in mawhpuak lakna(accountability) neilai hi.Apiandang leuleu khatah, gambup makaipi(president) pen gambup innpi(union parliament) in muanlohna leh deihlohna tawh mawhmatna thusunna(vote of no confidence) aneih uh hangin amau deihloh mawhpaihna tawh gambup makaipipa(president) mawk khawlsak theilo bilbel zel uh hi.

                        By: Bob Tuangpi

International Advisors of World Bank to Chin State

International Advisors of World Bank to Chin State

Myanmar News   6:17:00 PM

ေခ်းေငြ ကန္ေဒၚလာ သန္း ၂၀၀ ထဲမွ ေဆာက္လုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနအသံုးျပဳမည့္ ကန္ေဒၚလာ ၁၀၅ သန္းသည္ ခ်င္းျပည္နယ္ရွိ လမ္း၊ တံတားမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ လမ္းတံတားမ်ား ျပဳျပင္ျခင္း၊ အသစ္ေဆာက္လုပ္ျခင္း မ်ား အတြက္ အသံုးျပဳသြားမည့္ အစီအစဥ္ အေသးစိပ္ကိုလည္း ဝန္ႀကီးက ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္သို႔ တင္ျပ ခဲ့သည္။ “ခ်င္းျပည္နယ္သို႔ World Bank မွ ႏိုင္ငံတကာကၽြမ္းက်င္အႀကံေပးအဖြဲ႔မ်ားသည္ အဆိုပါပ်က္စီးခဲ့သည့္လမ္း မ်ားအား ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ ၁၁ ရက္ေန႔ႏွင့္ ၁၂ ရက္ေန႔မ်ားတြင္ သြားေရာက္ကြင္းဆင္းေလ့လာခဲ့ၿပီး ျပည္ နယ္ရွိ ျပည္သူမ်ားႏွင့္ အနီးကပ္ေတြ႔ဆံုခဲ့ပါတယ္” ဟု ေဆာက္လုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန ျပည္ေထာင္စုဝန္ႀကီးက ဆိုသည္။ ယင္းေခ်းေငြႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေဆြးေႏြးလိုသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအေနျဖင့္ ေမလ ၁၇ ရက္ေန႔ ေနာက္ဆံုး ထား၍ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ညႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ထံ အမည္စာရင္းေပးသြင္းရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ျပည္ေထာင္ စုလႊတ္ေတာ္နာယက ဦးမန္းဝင္းခိုင္သန္းက ေျပာသည္။ “စီမံကိန္း အပိုင္း ၁ အေနနဲ႔ ေဆာက္လုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနမွ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၀၅ သန္းျဖင့္ ရာသီဥတုဒဏ္ခံ ႏိုင္ေသာ လမ္း၊ တံတားမ်ား ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္” ဟု ေဆာက္လုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန ျပည္ေထာင္စုဝန္ႀကီး ဦးဝင္းခိုင္က ေျပာသည္။ ေခ်းေငြမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္မည့္ စီမံကိန္းမ်ားအား အပိုင္းေလးပိုင္ခြဲျခား ေဆာင္ရြက္သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း ၄င္းက ျဖည့္စြက္ေျပာသည္။ စီမံကိန္းအပိုင္း ၂ အေနျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီးဌာနမွ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၇၀ ျဖင့္ ေက်းလက္ေဒသမ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္းႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ား ပံ့ပိုးျခင္းလုပ္ ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဝန္ႀကီးက ဆိုသည္။


Photo: Chin State

Src: The Ladies News

Myanmar Unicode Font Embed Using Google Font:Early Access!

Myanmar Unicode Font Embed Using Google Font:Early Access!

ITmm   6:04:00 PM

Google ကပေးထားတဲ့ ဒီ google font ဝန်ဆောင်မှုကို သိကြမှာပါ။Web font လှလှ လေးတွေကို ကိုယ် ကြိုက်တဲ့ နေရာမှာ သုံးရတာ အဆင်ပြေပါတယ် ။ Font တင်ဖို့ အတွက်လည်း hosting တွေရှာ နေစရာ မလိုတော့သလို font မပေါ်မှာကို လည်း စိုးရိမ်စရာ မရှိပါဘူး google ကနေပဲ စီစဉ်သွားတာမို့ ကိုယ်က သူတို့ ပြထားတဲ့ ညွှန်ကြားချက် အတိုင်းလိုက်ပြီးတော့ ပြင်ပေးဖို့ ပဲ လိုတာပါ။ Myanmar Unicode Font ကိုသုံးတဲ့ Blog တွေမှာ အခြား user တွေလည်း ဖတ်လို့ ရအောင်လို့ font embed လုပ်ထည့်ရပါတယ်။ကျနော် ဆို hosting တစ်ခုမှာ ရှာပြီးတော့ တင်ရပါတယ်။အဲ့လိုတွေ အလုပ်ရှုပ်လာတော့ Google မှာ မြန်မာ font တွေပါ ထည့်ပေးရင် ကောင်းမယ် လို့ စဉ်းစားမိတယ်။အဲ့တာဆို ပို အဆင်ပြေသွားမှာပါ။ ဘယ်ကတည်းက အထောက်အပံပေးတာလဲ တော့ မသိပါဘူး ကျနော်တော့ အခုမှ မြင်မိတာပါ။ သုံးလို့ရတဲ့ မြန်မာ ယူနီကုဒ် font အမည်တွေကတော့ Myanmar Sans Pro Noto Sans Myanmar Padauk Tharlon တို့ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ကျနော် ကတော့ Google ကလုပ်ထားတဲ့ Noto Sans Myanmar Font ကို ဒီလို သုံးလိုက်ပါတယ်။

 https://www.google.com/fonts/earlyaccess

 @font-face { font-family: 'Noto Sans Myanmar'; font-style: normal; font-weight: normal; src: url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.eot); src: url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.eot?#iefix) format('embedded-opentype'), url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.woff2) format('woff2'), url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.woff) format('woff'), url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.ttf) format('truetype'); } * , html, body, div,p ,post-body-snippet,title,widget-content{font-family:'Noto Sans Myanmar'!important;}

Src: http://www.aungmyokyaw.com/

68th ZOMI NAMNI 2016 - KALAYMYO

68th ZOMI NAMNI 2016 - KALAYMYO

Zomi History   4:53:00 PM

Written by

B Muan Ngaihte & Chin Sian Thang

B. Muan Ngaihte

68th ZOMI NAMNI 2016 - KALAYMYO
Leitung Khuavannuai aa Minam tampi a omte lak ah ei
ZOMI tezong Minam khat hidiing in Topa in abawl te ihi hi. Hiamhleh Mangkang Kumpi (British) te in Gamtuamtuam Myanmar, Bangladesh, leh India aa ana
khenzaak te ihi uhhi. Gamgi in ahonkhen mahbang in hunkhatlai in ei Zomi tezong I Lungtang un ina kikhen kha ua, Midang kisakna lianpi tawh unau ihihlam zong
mangngilh in ina om uhhi. Himahleh Pasian in Minam khat, Beh le phung kibang, Inndongta aa kivaihawm,
Pau le haam khat , aa ahonbawl Zomi te’n Unau ihi cih ihon theikhia ua, Sak le khang, Tuilu-Tuitaw kikawm in i om theita uhhi. Iitna leh Unau hihna pen Anai-agamla tawh kisailo in I sisan leh i lungtang ah oma hihman ahihi. Hunkhatlai ngial houh Kawlgam-Vaigam
Zomi te kimansak leh kiheek in ina om zen uhhi. Hiaipen Dawi (Setan) hamsiat in kakoih a, tuniciang in hiaihun beita in Unau ihihna tawh iitna taktawh kithuah theita hihang.

Gam tuamtuam leh Minam tuamtuam te in Suahtaakna ni, Henkol (Yoke) tuamtuam apan kiphelkhiakna ni
aneihtek uh mahbang in Ei Zomi te’n zong Myanmar in Zalenna / Suahtakna ahon ngahtakciang in I Zomi sung
ah zong FEUDALISM ki-ukna beita hen ci in Pu Suang Khaw Zam in ana genngei mahbang in January 4th. 1948 ziingsang 4:20 hun in President masa ahi Pu. Sao
Shwe Thaike Falam khua ah hongpai in , amah omsung
mah in Zomi Nam Buppi kikhopna kibawl in tua Kikhopna
ah Pu. Thang Za Kai (Subidar) in, “Ukpi ngeina beita
hen,Gambup suahtakna kingahta ahihman in ih Zogam
ah zong Democracy ngeina tawh ki ukni” cih thusunna
nei in , Mipi in thukimpih maw thukimpihlo ci in Tu leh
Ding khentatna nei uhhi. A paikhawm mipi 5000 val
apha sung apan 99.9% in thukimpih in (Mi 17 bek in
thukimpihlo hi). Tua ahihman in Zomi te Siahtung-
Siahphei, Hausa ki ukna apan i suahtakni, I Mianm
adia Democracy ingahni ci in 20th. February 1948 pen
ZOMI NAMNI ci aa minvuah in omhi. Hiai ahihtawh
kiton in Kumteng in Zomi te omna Gam khempeuh ah
Zomi Namni zat in omhi. Hun Paisa ah Kawl Kumpi in
CHIN ci in ahon ciamteh ua, himahleh ei leh ei ZOMI hi
ungh i kicih na uhhang in Pasian in ahon piak Zomi min
khang semsem in thupha ngahta hihang.Hun Paisa te ah
CHIN NATIONAL DAY ci a zatsak aa ih omhang in Zomi
te ki lungneu mahmah hi. Hun hongpai in Pasian
hehpihna tawh Tukum 2016 in Kawl Kumpi Phalna ngiat
tawh ZOMI NAMNI / ZOMI NATIONAL DAY ci in Kalaymyo
Khuapi ah zat diing in Zomi National Council of
Myanmar panlakna tawh thu hong omhi. Tuatawh kiton
in ZNCM Makaipi te cialna leh, Ka Lawmpa CHIN LIAN
KHAI in ZIUSA makaipi te deihsakna tawh Lamsaap
(Bahara) diing ahongg piaksak ziak in Zomi Nam India
aa Laa asiam mahmah ZOMI IDOL INDIA aa ana kihel
Miss.Hnunhoih leh Miss .Mansiankim tetawh Kalaymyo
zuan diing in Dt.16th,February 2016 , 6:30am (IST) in
Lamka pan ka kipankhia uhhi.Sya Chin Lian Khai leh
ZIUSA makaipi tetung ah kalungdam hi. Pasian kepna
tawh nawngkaina om hetlo in Moreh katung ua, Huai
ah Sya Do Khen in hongdawn in Nanphalon (Myanmar)
ah a inn ah hon tawldamsak hi. Tawlkhat sung tawldam
in Kalaymyo zuan in ka dingkhia ua, Hiaihun ah
Kalaymyo ZNCM makaipi Mi 4 in Motorcycle tawh
hondawn in nuamtak in kapai uhhi. Nitaklam 6:00pm
(MST) in Kalaymyo Khuapi katung ua, Makaite in ahon
sehsak mahbang un Pu.Mung Tawng (Dalkhai khuami) te
inn nuam mahmah,Tahan ah ka tung uhhi. Katunna te
uh asiam un,anuam mahmah aa ka kisap khempeuh uh
hong sik in Innkuan mi mahmah bang in hongdon uhhi.
Ka vaknopna uh a omciang in Pu.Mung Tawng Tapa
SANGBAWI in Mawtaw hoih mahmah khattawh hong
vakpih in phunlo, Gim ingh zong cilo in Sun hi in Zaan
hileh hong vaakpih aa kalungdam mahmah uhhi.
Zomi Namni kizat masung Ni 3 bang om ahihman in mun
tuamtuam ah vaak in, Lawmte ahi Laasiam mahmah Sya
Thang Ta (Vaimiim leh Gataam), Syamah Zam Bawi,
cihte inn ah honghawh i hun nuam mahmah hong zatpih
uhhi. Sya Kam Seen, Sya Zen Lian, Sya Khupboih
(Thangno),etc. tetawh zong kimuthei kahihman in
kalung damlua hi. Dt.18th Feb.2016 honghi aa, Laa
Practice na diing hun hongpiak man un Laa Taih diing
in Ka Thum un ka kuan ua, Mel a kithei ngeilo himahle
un Musician JUBAL BAND te in nuihmai leh kamkhum
mahmah tawh na vaidawn in ka laa te uh Music hoih
mahmah leh siam mahmah in hong sakpih ziahziah ua,
ko zong nuamsa lua in kasa ziahziah ua, lawmhoih
diing Laasiam tampi tawh va kithei pah in hun kazang
uhhi. Dt.20 Zomi Namni hongtung petmahta
aa,Programme pen 10:00am aa kipan diing ahihman in
9:40am in Pawi zatna mun ding ZBCM (Zomi Baptist
Convention of Myanmar) Huang / Compound gol mahmah
mun katungta uhhi. Hiaihun ah Makaite, Mipi te in
kamuh ngeiloh uh thusiamna leh kazak ngeiloh uh
kamkhum mahmah te tawh ana vaidawn in, kobang
nuamsa lua in kanui peekpaak uhhi. 10:00 ahih tawh
kituaklian in Hunuk ahi Pr.Kham Do Dal @ Dal Tawng
(ZYA Kalay) leh Lia Khawm Ngaih Nuam (St.Peter &
Paul Church) te ii makaihna tawh hun kipan ziahziah
in, Laisiangthou Laate / Sam 33:12 “Topa, Pasian aa
anei Minam, ama luah diing inteelna angah
Minamtethupha ngah ahihi” cih mipi in ki simkhawm
ziahziah hi. Tuazawh in Opening Prayer Sya Hau Khen
Kham, ES,ZCLS in nei aa, Mipi in “Tunsungkhatpan
piang hi ngeingei hang e” cih mittui naptui tawh kisa
ziahziah hi... Tuazawh in Khawmpi honna leh Balloon
khahna Sya Tuan Khan Mung @ Tua Mung, President
ZBCM in nei hi. Vaimuak Thugenna pen Sya Vum Lian
Pau, Chairman Central Committee, Thukizaksakna Sya
Do Khan Tuang, Secretary Central Committee, Zomi
Ngalliam te a diing thungetsakna leh PhamsaZomi
Salpha leh Makaite sunna hun Sya Rev.Dr.Lang Khan
Khai (Zomi Times) in makaih hi. Tuazawh in Laasakna
Mr.B.Muan Ngaihte (Lamka Pan), Miss. Mansiankim
(Lamka pan), Miss. Hnunhoih (Lamka pan) , Miss. Kim
Nu (Talek), leh Zomi Laasiam tampi in ZOGAM LAA sa
ziahziah uh a, nuam mahmah hi.Tuazawh in Zo Ngeina
Laam tuamtuam lahna in zui ziahziah a, tuazawh in
“TOPA EI DI’N HOIHNA E” cih laa sakhawm in Hunzawh
thunget Rev.Langh Suan Thawn ZBCM in nei in Suun
hun kinei hi.
Nitak hun honghi a, CONCERT nasia mahmah hun kizang
aa, Mipi lah ZBCM Compound ah 6000 vaal dingte tudim
zihziah in nuam mahmah aa, Laasiam Mi 30 vaalte in
Mipi te mai ah Laa sa ziahziah mai hi.
Tuabek hilo in FASHION SHOW, leh atuamtuam lahna
thupitak om hi. Zomi te kithutuahna thupi kasa aa,
nuam kasa mahmah mai uhhi. Nuamtak aa hun a
kizattoh nung in Nitak 11:00pm in Programme kizo thei
hi. Ka piannung hibang hunnuam Zomi mipi tawh
kazattheih ka aangtang a, nuam kasa mahmah uhhi.
Sunday honghi aa AMC (Agape Ministries Center), Agape
AG,Kalaymyo aa Siate hong cialna hang in Va kikhawm
in Topa phatna Laa kava sathei ua, nuam mahmah hi.
Tuabek hilo in Biakna Makai Sya te in Singpi/Niangtui
hong dawnpih in hunnuam mahmah hong zatpih uh a,
nuam kasa mahmah uhhi.22nd February 2016 honghi a,
Lawmte in Zomi Khuapi Tedim leh Tonzang munuam
acihna uhtawh 6:30am in Kawlpi pan Hnunhoih,
Mansiankim ,Sangpu, leh Niangseen Zomi tawh Tedim
zuan in Zogam kahong kaltou ta ua, Thaangmual,bang
nuamsa mahmah in tawlkhat Photo Session kanei uhhi.
Tedim ka tung ua Lawmpa Me Mung in hongdawn Aa,
Hotel ah ann hong nekpih in,Zomi Makai ahi khat in
Ann hong taih aa kalung uh adam mahmah hi. Tedim ah
nuam kasa mahmah ua, Ih Zomi sung aa a thupi
mahmah Pu. Thang Paa bang vamu in Lim kila/ Maan
zaih in nuamsa in ka
awng ziahziah mai uhhi. ban ah ZNC/ZCD Zum vapha in
Makai te kava muthei uhhi. Tuateng zawh Tonzang ah
paisuak in Tonzang Khuapi etna kavanei uhhi. Nitaak
ann Tedim ah U Cing San in hongvaak a, 7:00pm in
Tedim pan kipan in 12:00am in Kawlpi katungsuk uhhi.
A ziingsang 23rd February 2016 in Sya Mang makaihna
tawh amah Mawtaw in Miss. Nuam Bawi Samte tawh ko
a zinteng tawh YAZAGYO DAM va en in nuamtak in hun
kava zangthei uhhi.
24th February 2016 honghi aa Lamka ciahkiik ding
geelsa om mahbang in Ziingsang 6:30 am in Kawlpi pan
kipankhia in ZNCM Makaipi ahi mi 2 leh Sya David
Mangno in Nanphalon tan hongkha ua, Lamka 7:00pm in
ka tung kiik uhhi.
Hiaihun ah Lawm numei te bang in nuam sa mahmah in
kapai dek bang un Kapdek maimah ua, Kawlpi apan
paikhiak diing pen Haksa sa mahmah uhhi.
NUAM KASAK MAHMAH TE UH
1. Kawlgam Zomi tepen Friendly mahmah ua, Kamsiam ,
Mi iit mahmah in A kisam khempeuh hongsiksak diing
uut tawntung uhhi.
2. Mikhual a kihih mahbang in pai nopna a kineih le
zong amau nna pen taisan zen in hong paipih hamtang
uuhi.
3. Ka paina khempeuh uah hong vaidawnna te uh ka
lungkim mahmah uhhi.
4. Nek-leh-Dawn ah ki ningcing mahmah in hongpia den
uhhi.
5. Makai leh Heutu te in Mikhual bawl aa hongbawllo in
Inntek tak in Law, bang in hongbawl in hon makaih in
hon keemden uhhi.
6. Kawlgam aa aom Zomi te thusiamna, iitna leh nong
panpina te uh mangngilh ngeikei n’ung...
7. Kawlpi ka luuttung un, Lampi dungte ah Banner
lianpipi ZOMI NAMNI kitaak zihziah kamuh in hong
thathou sak mahmah hi.
Zomi tepen Muntuam Gamtuam ah iteng in i kikhen
zong Khat ihihna, Unau ihihna pen bei ngeilo hi.
Huaiziak in Maban ah Kawlgam leh Vaigam aa Zomi te i
kinaizawk semna diing aa ka gintak te...
1. Kimuh leh Kithuahtam pen iitna kipatna ahihmahbang
in Mailam ah ZOMI NAMNI bang Tedim or Kawlpi ah
bawl in, India lampan in BUS tampi tawh luut in
Zangkhawm ziahziah le’ng...
2. Zomi tawh kisai Seminar te neikhawm in
kithuahkhawmna tamleh...
3. Kipawlna tuamtuam te Eg.ZYA,Zomi Council,etc, te
gawmkhawm theile’ng,
Myanmar Zomi tepen thunuam mahmah uh a, Zomi aa
ding ahih nakleh Sum-le-Pai , Tha-le-zung zong
seengngam uhhi. Kalawmte bang in nuamsa mahmah uh
ahihman in kapai un Khat in kakiang ah, “ Umuan, Sum
i ki thawhkhawm diing ua khatvei Ni 2/3 hizongleh
Kawlpi ah vazinnawni aw” hongci aa ka ngaihsutna ah
Zomi te i ki iit aa i kingaih pen uh thupi kasa aa,
Kawlgam Zomi te ngaihhuai in iithuai nahi uhhi.
Kalawmte bang Lamtawntung in kap den maimah
uhhi.......
Sian in Zomi te hong ompih in Thupha hongpia diing a,
Mailam ah Kithuah in Zomi te kigawm diing ihi cih ka
ngaihsut ciang in nuam kasa aa, ka kipak mahmah hi.
Ka Sanggam laizom Zomi te aw,,,,mailam ah zong
hongpai zel ding hi ungh,,,,,
KA SUUNMANG (VISION)
*** Nidang in Berlin Khuapi pen Gamdangte ukna tawh
phelnih kisuah in,Khuapi laizang tak ah Baang (Wall) in
East leh West Berlin khenzaak hi. Hun hongpai in
Mipite in Unau kikhen, kihou theilo aa om na sa
mahmah in Kuamah sawl zong hilo, in Sepaihte in akaap
lum zong poisalo in Tua Baang pen Singkhuah-Suang
tum tawh khemcim manggawp uhhi, Tuazawh takciang
in Berlin Khuapi pumkhat suakkik hi. Tuamah bang in
Kawlgam-India-Bangladesh aa a om Zomite Mangkang
Kumpi in hondong hetlo in GAMGI honkhung khum uhhi.
Na kasa aa na isa uhhi. Himahleh Topa in thupha
hongpia diing a, Tua Gamgi khensia aa a laizaak ding
ei Zomi te hihang,,,,a bul kipanpan ta hi ci ingh.
Gamgi i susia ding ua,,,,Zomi te Kipahna Mittui tawh i
kigawm hun diing ka lungsim in kamu aa...... Nopci
kasa hi. Unau Zomi khempeuh te aw....Lunglaulo in
pangni..... Zomi te tubang gawmni tuang hongtung
diing a, Siingdang in Zogam ah vaihawmlo in Zomite in
vaihawm diing hihang......
Gelh diing Tampi om mahleh hiaizah in hunsak
photni..... Kawlgam Zomi te aw, hong ngailua
ungh.......

The 69th ZOMI NAMNI 2017 ciang in kimu kiik ni....

B.MUAN NGAIHTE
(+918014391608)
(Lamka/Churachandpur)

Why No Success in Learning Shan Literature and Script

Why No Success in Learning Shan Literature and Script

Politics   10:45:00 PM

ရွမ္းစာေပသင္ၾကားေရး ႀကိဳးပမ္းမႈ ဘာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့သလဲ (အပိုင္း – ၂)

၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အစိုးရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ရွမ္းျပည္နယ္တြင္လည္း ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရအား အဖြဲ႔ဝင္ ၅ ဦးပါေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ျဖင့္ အစားထိုးခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီေခတ္ (၁၉၆၂-၇၄) ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔ဝင္မ်ားမွာ ဥကၠ႒အျဖစ္ ဦးထြန္းေအး၊ အဖြဲ႔ဝင္မ်ားအျဖစ္ ဦးေက်ာ္ေဇာ၊ ဦးအုန္းေဖ၊ ဦးတင္ကိုကို၊ အေရွ႕ပိုင္းတိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္၊ တိုင္းမႉး ဗိုလ္မႉးႀကီးေမာင္ေရႊတို႔ ျဖစ္သည္။ ဦးစီးအဖြဲ႔၏ ပထမဆံုး အစည္းအေဝးကို ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္ ၆ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပၿပီး ယခင္ ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရ လက္ထက္က မၿပီးျပတ္ခဲ့ေသာ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး ကိစၥကို ေဆြးေႏြး၍ ရွမ္းအမ်ားစု ေနထိုင္ရာ ေဒသမ်ားရွိ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာကို စိတ္ႀကိဳက္ ဘာသာရပ္အျဖစ္ ျပ႒ာန္းရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ ဤဆံုး ျဖတ္ခ်က္ကို ၁၉၆၃-၆၄ ပညာသင္ႏွစ္မွ စတင္၍ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ ပညာေရးဌာနသို႔ ၫႊန္ၾကားစာပို႔သည္။ ႐ွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ ပညာေရးဌာန အေနျဖင့္ ရွမ္းစာမူသစ္ႏွင့္ မူေဟာင္း ၂ ခု အနက္ မည္သည့္စာျဖင့္ သင္ၾကားရမည္ကို ဦးစီးအဖြဲ႔ ထံျပန္၍ အစီရင္ခံသည္။ မူေဟာင္းႏွင့္ သင္ၾကားပါက သင္႐ိုး စာအုပ္မ်ား ရရွိေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း တင္ျပသည္။ အထက္ပါ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ရွမ္းစာမူကြဲ ၂ ခုျဖစ္သည့္ မူေဟာင္းႏွင့္ က်ားေခါင္းစာေခၚ မူသစ္တို႔ အၾကား အျငင္းပြားစရာ စတင္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။ ေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္က တီထြင္ခဲ့၍ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္၊ ဇြန္ ၃ ရက္ေန႔တြင္ တရားဝင္ ရွမ္းစာအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ေသာ က်ားေခါင္းစာကို ရွမ္းဦးစီးက လက္မခံႏိုင္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၆၆ ဧၿပီ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစားသစ္သည္ တတ္ကြ်မ္းသူ မရွိေသာေၾကာင့္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစာမူသစ္ကို ပယ္ဖ်က္သည္၊ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ႐ံုးသံုးစာ အျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳသည္ဟု ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္သည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လက္မခံႏိုင္သည့္ အေၾကာင္းရင္းမွာ ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔ဝင္မ်ားသည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့သူမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ေစာ္ဘြားမ်ား အတည္ျပဳခဲ့ေသာ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လမ္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒၏ မိန္႔ခြန္းတြင္ က်ားေခါင္းစာ (ရွမ္းစာမူသစ္) သည္ ပေဒသရာဇ္ ေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္က တည္ထြင္ခဲ့ေသာစာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္သည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္သျဖင့္ ရွမ္းစာမူသစ္ကို အသံုးျပဳျခင္းမွ ပိတ္ပင္ခဲ့ရေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ရွမ္းစာ မူသစ္ႏွင့္ မူေဟာင္း ျပႆနာေၾကာင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာ မသင္ရေသာ္လည္း ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီ အစိုးရ လက္ထက္ (၁၉၆၂-၇၄) တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာမတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္းအရ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီး၍ ေႏြေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ေက်းလက္ေဒသမ်ား သို႔သြားေရာက္၍ “အ” ၃ လံုး သင္တန္းမ်ား ပို႔ခ်ခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္ႏွင့္ ေကာလိပ္မ်ားရွိ ရွမ္းတိုင္းရင္းသား စာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေကာ္မတီမွ ရွမ္း ေက်ာင္းသားမ်ားကလည္း ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားတြင္ ရွမ္းေက်းလက္ ေတာရြာေဒသမ်ားသို႔ သြားေရာက္ကာ “မ” ၅ လံုး သင္တန္းမ်ား ဖြင့္၍ ရွမ္းစာကို သင္ၾကားေပးသည္။ က်ားေခါင္းစာေခၚ ရွမ္းစာမူသစ္ျဖင့္ သင္သည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လက္မခံႏိုင္ေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းျပည္နယ္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ျပ႒ာန္းစာ အျဖစ္သင္ၾကားရန္ စီစဥ္ေနစဥ္ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး တကၠသိုလ္မ်ားႏွင့္ ေတာင္ႀကီးေကာလိပ္တို႔မွ ရွမ္းစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အသင္း ကိုယ္စားလွယ္ ရွမ္းေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုၿပီး ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ ျပဳရန္ ေတာင္းဆိုၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဗဟိုေကာ္မတီႏွင့္ပါ ေတြ႔ဆံု၍ ရွမ္းျပည္နယ္၌ ရွမ္းစာမူသစ္ျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ရရန္ တင္ျပခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔သည္ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၁၃ မွ ၁၅ ရက္ေန႔ အထိ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၌ ရွမ္းစာေပ ညီလာခံႀကီး တခုကို က်င္းပခဲ့ၿပီး ထိုညီလာခံသို႔ ရွမ္းျပည္ၿမိဳ႕နယ္ အသီးသီးမွ ရွမ္းစာေပ ပညာရွင္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွ ရွမ္းကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္မ်ားမွ ရွမ္းေက်ာင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ရွမ္းသံဃာ အစည္းအ႐ံုးမွ သံဃာ့ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီမွ တာဝန္ရွိ ပုဂၢိဳလ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ စာေပညီလာခံ အဖြင့္မိန္႔ခြန္းတြင္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္ တဦးလည္းျဖစ္ေသာ အေရွ႕ပိုင္းတိုင္း စစ္ဌာနခ်ဳပ္ တိုင္းမႉးက တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ား အေပၚထားရွိေသာ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၏ သေဘာထားကို ေျပာဆိုခဲ့သည္။ ယင္းေျပာဆိုခ်က္တြင္ တိုင္းရင္းသား အားလံုး၏ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈ မထိခိုက္ေစရန္၊ အစိုးရကလည္း တိုင္းရင္းသားစာေပကို သက္ဆိုင္ရာ ေဒသမ်ား၌ မူလတန္း အထိ သင္ၾကားခြင့္ ျပဳပါေၾကာင္း ပါဝင္သည္။ သို႔ေသာ္ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိ ရွမ္းေက်ာင္းသား အတြက္ ရွမ္းစာ သင္ၾကားႏိုင္ရန္မွာ ရွမ္းစာမူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) အျငင္းပြားမႈ အေပၚ၌ မူတည္လ်က္ ရွိသည္။ အဆိုပါ ျပႆနာအား ေျပလည္ေစရန္ ညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္လာၾကေသာ ရွမ္းသံဃာ့ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ ၂ မ်ိဳးအနက္ မည္သည့္ စာကိုမွ် မပယ္ဖ်က္ဘဲ ၂ မ်ိဳးစလံုးကို လက္ခံရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၎တို႔ တင္ျပသည္မွာ ျမန္မာျပည္မ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျမန္မာသင္ပုန္းႀကီးစာကို ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း သင္႐ိုးစာအျဖစ္ သင္ၿပီး အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၌ ေခတ္သစ္ ျမန္မာစာကို သင္႐ိုးအျဖစ္ သင္ေၾကာင္း၊ ဤစာေပ ၂ ခု၌ မည္သည့္ ျပႆနာမွ မေပၚေပါက္ခဲ့ေၾကာင္း တင္ျပခဲ့သည္။ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒က ညီလာခံ လာတက္ၾကေသာ ကိုယ္စားလွယ္ေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို လက္ခံပါက ၎စာကို ေက်ာင္းမ်ား၌ ျပ႒ာန္းရန္၊ အစိုးရ႐ံုးမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္လည္း အသံုးျပဳခြင့္ႏွင့္ တရားဝင္စာ အျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳရန္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္းစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ရွမ္းဦးစီးဥကၠ႒၏ တင္ျပခ်က္ကို ပယ္ခ်ၿပီး ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို ပယ္ဖ်က္သည့္ အမိန္႔ကို ျပန္လည္ ႐ုပ္သိမ္းရန္ႏွင့္ ၎စာကို ေက်ာင္းသံုးစာ အျဖစ္ ျပ႒ာန္းေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ ၎တို႔က ရွမ္းစာမူသစ္ ဖ်က္သိမ္းသည့္ အမိန္႔ကို မ႐ုပ္သိမ္းပါက ဆက္လက္ မေဆြးေႏြးႏိႈင္ဟု ဆိုၿပီး ညီလာခံကို သပိတ္ေမွာက္ခဲ့ၾကသျဖင့္ ရွမ္းစာေပ ညီလာခံႀကီးမွာ မည္သည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွ မခ်မွတ္ႏိႈင္ဘဲ ရပ္ဆိုင္းခဲ့ရသည္။ ရွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား ၎တို႔၏ စာေပသင္ၾကားခြင့္ ရရွိေရးမွာလည္း ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရပါသည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို လက္မခံေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ထပ္မံ၍ ရွမ္းစာမူသစ္တခုကို ျပဳစုရန္ ရွမ္းစာ ေကာ္မတီကို ဖြဲ႔စည္းလိုက္သည္။ ဤေကာ္မတီမွ ျပဳစုလိုက္ေသာ ရွမ္းစာကို “ဦးစီးစာ” ဟုေခၚ၍ ဗ်ည္း ၁၉ လံုး၊ အရံဗ်ည္း ၄လံုး၊ သရ ၁၂ လံုး၊ အသံသေကၤတ ၆ ခုျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ၎ရွမ္းစာျဖင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ ဆံုးျဖတ္၍ ရွမ္းစာ သင္ၾကားႏိုင္မည့္ ေက်ာင္းအေရအတြက္၊ ေက်ာင္းသား ဦးေရႏွင့္ ဆရာ အေရအတြက္ တို႔ကို တင္ျပရန္ ပညာေရးဌာနအား ညႊန္ၾကားခဲ့သည္။ ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔က ရွမ္းစာ သင္ၾကားေရး အတြက္ စီစဥ္ေနစဥ္ ၁၉၇၄ တြင္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ အာဏာရရွိ လာၿပီး၊ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔အား ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီျဖင့္ အစားထိုးဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ အဆိုပါေကာင္စီအဖြဲ႔ ကလည္း ရွမ္းစာကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ၁၉၇၆ တြင္ ေကာ္မတီတခုကို ဖြဲ႔စီး၍ ရွမ္းစာမူသစ္မ်ားမွ အမ်ားလက္ခံႏိုင္ေသာ မူတခု ေရြးရန္၊ ရွမ္းစာေရးထံုးကို တိတိက်က်သတ္မွတ္ရန္၊ ၁၉၇၇၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလကို ေနာက္ဆံုးထား၍ ရွမ္းစာမူသစ္ တခုကို ၿပီးစီးေအာင္ ျပဳစုရန္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ သို႔တင္ျပရန္ ေဆာင္ရြက္ေစသည္။ ေကာ္မတီမွ တင္ျပေသာ ရွမ္းစာမူအား ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီက ဧၿပီ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ေက်ာင္းမ်ား၌ သင္ၾကားရန္ အတည္ျပဳသည္။ ျပည္သူ႔ေကာင္စီသည္ ရွမ္းစာ ေကာ္မရွင္ကိုလည္း ၁၉၈၀ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ ယင္းေကာ္မရွင္က ရွမ္းျပည္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ လက္ခံအတည္ျပဳထားေသာ ရွမ္းစာကို လူထုအတြင္းျဖန္႔ရန္၊ ၁၉၈၀-၈၁ စာသင္ႏွစ္အတြက္ ရွမ္းစာသင္႐ိုး စာအုပ္မ်ား ပံုႏွိပ္ရန္၊ လက္ကမ္းစာေစာင္မ်ား၊ ဂ်ာနယ္မ်ားကို ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝရန္တို႔ကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာသင္ၾကားႏိုင္ရန္ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝေရးသည္ ပဓာန က်ေသာကိစၥ ျဖစ္လာသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီက အတည္ျပဳလိုက္ေသာ ရွမ္းစာျဖင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျပ႒ာန္းရန္ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္ ၁၈ တြင္ အမိန္႔ စာထုတ္ျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအတည္ျပဳလိုက္ေသာ စာျဖင့္ သင္ၾကားရန္ ရွမ္းစာဆရာမ်ားအား သင္တန္းပို႔ခ်ရန္ လိုအပ္သျဖင့္ ပညာေရး ဌာနက ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းစာဆရာမ်ားအတြက္ အခ်ိန္တို မြမ္းမံသင္တန္းကို၊ လား႐ိႈး၊ ေတာင္ႀကီး၊ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕မ်ား၌ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ရွမ္းစာသင္ဆရာ ေတာင္ႀကီး၌ ၄၄ ဦး၊ က်ိဳင္းတံု ၂၂ ဦး၊ လား႐ိႈး ၅၀ ဦး စုစုေပါင္း ၁၁၆ ဦး တို႔ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ၁၉၅၀ မွ စတင္ခဲ့ေသာ ရွမ္းျပည္နယ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး စီမံကိန္းမွာ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ အထိ အေကာင္အထည္ မေပၚႏိုင္ခဲ့ေပ။ ရွမ္းစာကို အဓိကထား သင္ၾကားေသာ ရွမ္းျပည္နယ္၏ ပညာေရးစနစ္သည္ ေရွးယခင္ကပင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရး ျဖစ္ပါသည္။ ဤစနစ္သည္ အဂၤလိပ္တို႔ ရွမ္းျပည္နယ္ကို သိမ္းပိုက္ၿပီးေသာ ၁၈၈၆ မွ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္ အထိ တည္ရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္တြင္ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္ေကာင္စီကို ဖြဲ႔စည္းေသာ အခါမွသာလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္၌ အစိုးရ ေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာ သင္ၾကားေရးကိစၥမွာ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္ေကာင္စီ၏ တာဝန္ ျဖစ္လာပါသည္။ သို႔ေသာ္ ပေဒသရာဇ္ေကာင္စီ၌ ပါဝင္ေသာ ရွမ္းေစာ္ဘြား အမ်ားစုက ရွမ္းစာသည္ ဗ်ည္းအကၡရာ မျပည့္စံု၍ တိက်ျခင္း မရွိ၊ ဖတ္မႈ နားလည္ရန္ ခက္သည္ဟု ဆိုၿပီး ၁၉၄၀ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းစာမူသစ္ကို တီထြင္ျပန္သည္။ ဤစာကို လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ၁၉၅၃ ခုႏွစ္မွသာလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရက ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး ကိစၥသည္ ပထမဦးစြာ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းေကာင္စီ၏ တာဝန္ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ ရရွိလာေသာ ရွမ္းျပည္နယ္အစိုးရ (၁၉၄၈-၁၉၆၂) သည္ ဒုတိယ တာဝန္ရွိလာပါသည္။ ၎အစိုးရက ရွမ္းစာသင္ၾကားေရးကို ဆံုးျဖတ္၍ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခဲ့ ေသာ္လည္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ အထိ ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္ႏွင့္ ရွမ္းစာသင္ဆရာမ်ား ျပည္စံုစြာရရွိေရး မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ေပ။ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီအစိုးရ တက္လာၿပီးေနာက္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ေက်ာင္းမ်ား၌ ျပ႒ာန္းရန္ ေဆာင္ရြက္သည္ကိုလည္း တကၠသိုလ္မ်ား ရွမ္းစာေပ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ကန္႔ကြက္ခဲ့သျဖင့္ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ အျငင္းပြားမႈ ျပႆနာမွာ မေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့ေပ။ ရွမ္းစာ မူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို လက္မခံ ႏိုင္ေသာ ရွမ္းဦးစီးသည္ ရွမ္းစာ မူသစ္တခုကို ထပ္မံျပဳစု၏။ ၎ကို ရွမ္းဦးစီးစာ ဟုေခၚသည္။ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္းေက်ာင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ကလည္း မူသစ္မ်ားကို ထပ္မံ၍ ျပဳစုၾကၿပီး ရွမ္းစာသီေပါမူ၊ ေဒသတကာသံုး ရွမ္းစာ ဟူ၍ ထြက္ေပၚလာ၏။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ပါက ရွမ္းဦးစီးစာႏွင့္ ေဒသတကာသံုး ရွမ္းစာမွလြဲ၍ ရွမ္းစာမူေဟာင္း၊ ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ႏွင့္ သီေပါရွမ္းစာ မူသစ္တို႔မွာ ျခားနားမႈ အနည္းငယ္သာ ရွိ၍ ရွမ္းစာ မူသစ္တြင္ ဗ်ည္းသရႏွင့္ အသံသေကၤတ တို႔ကိုပို အသံုးျပဳလာသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရးထံုးမွာ ျခားနားမႈ မရွိပါ။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ အျငင္းပြားမႈတြင္ ရွမ္းဦးစီးက ရွမ္းစာ မူသစ္သည္ ပေဒသရာဇ္ လက္ထက္က ျပဳစုခဲ့ေသာ ရွမ္းစာ ျဖစ္သည့္အတြက္ ႏိုင္ငံေရးအရ လက္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္မ်ား ကိုယ္တိုင္ ရွမ္းပေဒသရာဇ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံေရး ပါတီမ်ားမွ ျဖစ္ေနျခင္း၊ အာဏာသိမ္းခဲ့သည့္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီသည္ ပေဒသရာဇ္ႏွင့္ အရင္းရွင္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ကာ ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္သို႔ ဦးတည္သည့္ အစိုးရျဖစ္ျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ပေဒသရာဇ္တို႔၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို လက္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းကို လက္မခံႏိုင္ေသာ ေခတ္ပညာတတ္ ရွမ္းမ်ားက ရွမ္းစာ မူေဟာင္းသည္ အကၡရာအသံ သေကၤတမ်ား မျပည့္စံု၊ ထို႔ေၾကာင့္ စာလံုးတလံုးတြင္ အသံထြက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးထြက္ႏိုင္ သကဲ့သို႔ အဓိပၸာယ္လည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ေကာက္ယူႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ တိက်မႈ မရွိ၊ သိပၸံနည္း မက်ေသာ ရွမ္းစာကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ လက္မခံႏိုင္ဟု ဆို၍ အျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္ၾကပါသည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ခြင့္ မရေသာ္လည္း ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ား၌ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္း ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ ရွမ္းျပည္ ေက်းလက္ေဒသမ်ား၌ “မ” ၅ လံုး သင္တန္းမ်ား ဖြင့္၍ ရွမ္းစာကို မူသစ္ျဖင့္ တႏွစ္လွ်င္ တလတာမွ် သင္ၾကားေပးၾကပါသည္။ ႏွစ္စဥ္ ဤသို႔ သင္တန္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ခဲ့ရာ ရွမ္းလူငယ္အမ်ားစု ရွမ္းစာကို တတ္ေျမာက္လာၾက ပါသည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ရွမ္းပံုႏွိပ္တိုက္ မ်ားေပၚေပါက္လာကာ ဝတၳဳ၊ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ သီခ်င္းစာအုပ္မ်ား၊ စာေစာင္မ်ား ထြက္ရွိလာပါသည္။ ဤသို႔တိုးတက္ျဖစ္ေပၚလာမႈသည္ ေရွး ရွမ္းစာ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ကို တျဖည္းျဖည္း ေမွးမွိန္ ေစခဲ့ပါသည္။ (ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္) (စိုင္းခမ္းမိုင္းသည္ ရန္ကုန္ အေျခစိုက္ သမိုင္းဆရာတဦး ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးတကၠသိုလ္မွ သမိုင္းအထူးျပဳျဖင့္ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔ ရရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိ မႏၲေလး တကၠသိုလ္၊ ရန္ကုန္ တကၠသို္လ္၊ မိတၳီလာ ေကာလိပ္တို႔တြင္ နည္းျပအျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ လက္ေထာက္ ကထိက အျဖစ္လည္းေကာင္း တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ဆႏၵအရ အလုပ္မွ ႏုတ္ထြက္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံျခား တကၠသိုလ္ တခ်ိဳ႕တြင္လည္း သုေတသီ ပညာရွင္အျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။) Irrwaddy

ရဲေဘာ္ရဲဘက္

ရဲေဘာ္ရဲဘက္

Tangthu /Tales   10:42:00 PM

  ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၈၉ ခုႏွစ္၊ အင္း၀ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ရွင္အဂၢသမာဓိက “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရကုိဖြင့္ဆုိၿပီး ေနာက္ ႏွစ္ႏွစ္အၾကာမွာ ရွင္မဟာရဌသာရ၏ သံ၀ရပ်ိဳ႕ စာပုိဒ္ ၁၇၃ မွာ ေအာက္ပါ အတုိင္းေတြ႕ရေပသည္။

“ ေဆြစစ္မ်ိဳးစစ္၊ ေက်းႏွစ္ကၽြန္ရင္း၊ ရဲေဘာ္ခ်င္းႏွင့္ ရဲတင္းလက္နက္၊ ရဲဘက္မွဴးမတ္၊ ရဲညီၫြတ္လ်က္၊ မခၽြတ္သစၥာ၊ ပညာလံု႔လ၊ စြန္႔ထေပးကမ္း၊ ျပည္လံုးမြမ္း၍၊ တတ္စြမ္းႏုိင္ေရး၊ ရွင့္ညီေထြး ကား၊ ေရွးေထာက္ေနာက္ငဲ့၊ ကုိယ္ၾကပ္ဖြဲ႕ေသာ္၊ ကုိးဆယ့္ကုိးထပ္၊ နားပန္းထပ္မႈ၊ ခ်ည္းကပ္ၿမိဳ႕ပါး၊ ေနာင္ ေတာ္မ်ား၏၊ စြမ္းအားႀကီးထူ၊ ရဲမက္ဟူသား၊ ရန္သူမွန္တုိင္း၊ လိႈင္း၍လႈပ္ၿဖိဳ၊ စိတ္မၿပိဳသည္၊ ျမင္းမုိရ္ေတာင္ ႏွယ္ခုိင္သတည္း ” ရွင္မဟာရဌသာရသည္ အင္း၀ေခတ္၏ ေရွ႕ေဆာင္ပုဂၢိဳလ္စာဆုိအရွင္ျဖစ္ေပသည္။ စာဆုိ၏ကုိးခန္းပ်ိဳ႕ဘူရိဒတ္လကၤာႀကီး၊ ဘူရိဒတ္ဇာတ္ေပါင္းပ်ိဳ႕၊ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕မ်ားမွာ ထင္ရွားၿပီး အားထား မွီခုိရာျဖစ္ေပသည္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ သံ၀ရပ်ိဳ႕လာ ရဲေဘာ္ခ်င္း၊ ရဲတင္းလက္နက္၊ ရဲဘက္မွဴးမတ္၊ ရဲညီၫြတ္၊ ရဲမက္စသည္ျဖင့္ စစ္ေ၀ါဟာရမ်ားစြာကုိ ဖြင့္ဆုိထားေပသည္။ သံ၀ရပ်ိဳ႕ကုိ ျပည္ဘုရင္ေထြးက ေတာင္းပန္သျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕မွာ ရွင္မဟာရဌသာရက ေနာက္ဆံုးလက္ရာမြန္အျဖစ္ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့သည္။ မုိးၫွင္းစလံုသည္ အင္း၀ကုိတုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္၍ စာဆုိရွင္အဂၢသမာဓိကုိပါ ေျမဒူးၿမိဳ႕သုိ႔ပင့္ေဆာင္သြားခဲ့ သည္။ ယင္းၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသံုးစဥ္ ယြန္းဆရာေတာ္၏တုိက္တြန္းခ်က္အရ သု၀ဏၰသာမသူေဌးခန္း၊ ျမားပစ္ခန္း၊ သစၥာခန္းပ်ိဳ႕ႀကီးမ်ားကုိ ေရးသားဖြဲ႕ဆုိခဲ့ေပသည္။ ယင္းပ်ိဳ႕မ်ားမွ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရကုိ အက်ယ္တ၀င့္ဖြင့္ဆုိခဲ့ျခင္းျဖစ္ေပသည္။

“ ရဲေဘာ္ခ်င္းႏွင့္၊ ရဲတင္းလက္နက္၊ ရဲဘက္မွဴးမတ္၊ ရဲညီၫြတ္လ်က္ ” ဟူ၍ ႏုိင္ငံေတာ္အေရးႀကံဳ လာေသာအခါ စစ္သည္ရဲမက္ဗုိလ္ပါ ျပည္သူအေပါင္းတုိ႔က ရဲေဘာ္ရဲဘက္ပီသစြာ ညီၫြတ္စြာ ခုခံတြန္းလွန္အသင့္ရွိပံုကုိ ဖြဲ႕ဆုိေဖာ္ျပထားေပသည္။

ရွင္မဟာရဌသာရ၏ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ အရွင္အဂၢသမာဓိ၏ ရဲေဘာ္ေ၀ါဟာရ ႏွင့္ အဓိပၸာယ္သင့္ေလ်ာ္ညီၫြတ္ေနေပသည္။

“ ေဆြရင္းမ်ိဳးခ်ာမ်ား၊ မွဴးမတ္မ်ား၊ အမႈထမ္းမ်ားအားလံုးသည္ စည္းလံုးညီၫြတ္ၾကသည္။ ရန္သူ ႏွင့္ေတြ႕ပါက ရဲရင့္ၾကသည္။ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ပီသစြာ တုိက္ပြဲ၀င္သူမ်ား ” ဟူ၍ အဓိပၸာယ္ရွိေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။

“ ရဲေဘာ္ ” ဟူေသာေ၀ါဟာရ ေခတ္စားထင္ရွားလာျခင္း

ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၈၉ ခုွႏွစ္၊ အင္း၀ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ရွင္အဂၢသမာဓိက သု၀ဏၰသာမသူေဌး ခန္း၊ ျမားမွန္ခန္း၊ သစၥာဆုိခန္း၊ ပ်ိဳ႕လကၤာႀကီးမ်ား ေရးသားခဲ့ရာ သူေဌးခန္း စာပုိဒ္ ၆၅ မွာ “ မိဘစစ္ကုိ၊ ဆုတ္ႏွစ္ဖဲဖဲ၊ ရဲေဘာ္မေသြ၊ ရဲေလေသာအား ” ျမားပစ္ခန္း စာပုိဒ္ ၆၄ မွာ “ ရဲမည္အခါ၊ ရဲခါေရာက္ေသာ္၊ ရဲေဘာ္မညီ ” ဟု ေဖာ္ျပသံုးႏႈန္းထားေပသည္။

ယင္းေခတ္ပတ္၀န္းက်င္မွစတင္ကာ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရေခတ္စားထင္ရွားလာသည္ဟု ဆုိစမွတ္ ျပဳႏုိင္ေပသည္။ ရွင္အဂၢသမာဓိသည္ မိမိ ဖခင္သူရဲေကာင္း ဘယေက်ာ္သူကုိ ဂုဏ္ျပဳလုိ၍ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါ ဟာရကုိ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့ေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ ေလ့လာႏုိင္ေပသည္။

ပုဂံေခတ္မွပင္ စတင္ထြန္းကားခဲ့ေသာ ဗုဒၶဘာသာကုိ ျမန္မာတုိ႔ ၾကည္ညိဳသဒၶါပြားခဲ့ၾကရာမွ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုႏွစ္၊ အင္း၀ေခတ္ကာလတြင္ သုိဟန္ဘြား၏ ရမ္းကားမႈေၾကာင့္ အမ်ိဳးဘာသာသာသနာ ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး ထိေတြ႕ခံစားခဲ့ၾကရသည္။ ထုိေခတ္ကာလေတာင္းဆုိမႈျဖင့္ စာဆုိရွင္အဂၢသမာဓိသည္ ဘုရားေလာင္းသု၀ဏၰသာမ ဇာတ္ေတာ္ႀကီးအားအေျခခံထား၍ သူေဌးခန္း၊ ျမားမွန္ခန္း၊ သစၥာဆုိခန္းတုိ႔ကုိ ဖြဲ႕ဆုိတင္ျပခဲ့ေပသည္။ ဖခင္စစ္သူရဲေကာင္း၏ ၾသ၀ါဒစကားမ်ားကုိ မွတ္ သားေလ့လာရာမွ စစ္ေ၀ါဟာရ၊ စစ္သေဘာတရား၊ စစ္ဗဟုသုတမ်ားရရွိကာ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရကုိ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပခဲ့ေပသည္။

ထုိ႔အတူ ရွင္မဟာရဌသာရသည္ အင္း၀မွျပည္သုိ႔ ပင့္ေဆာင္ျခင္းခံရၿပီး ျပည္ၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသံုးစဥ္ ျပည္ဘုရင္ေထြးက ေက်းဇူးျပဳသည့္အေနျဖင့္ သံ၀ရပ်ိဳ႕ကုိ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့သည္။ စာဆုိသည္ စစ္သူရဲေကာင္းတုိ႔ကုိ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳလုိ၍ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕ စာပုိဒ္ ၄၂ မွာ လက္၀ဲေနာ္ရထာက ယင္းသုိ႔ပုဂံေခတ္ အေနာ္ရထာလက္ ထက္မွ သူရဲေကာင္းျမင္းသည္ေတာ္ ေလးဦးရွိခဲ့သည္ကုိ နမူနာယူ၍ ေနာင္အစဥ္အဆက္ ျမင္းရည္တက္ “ ရဲေဘာ္သင္း ” မ်ားဖြဲ႕ခဲ့သည္ဟု အဆုိျပဳထားေပသည္။

ထူးျခားေသာ အင္း၀ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္

ထူးျခားသည္မွာ စာဆုိ၏ ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ မုိးၫွင္းစလံုသည္ စစ္ကုိင္းသုိ႔ခ်ီလာသည္။ စစ္ကုိင္းမွသည္ ေနာက္ဘက္တစ္လႊား ၿမိဳ႕ရြာမ်ားကုိ တုိက္ခုိက္ သိမ္းယူၿပီးလွ်င္ သရက္တုိင္ေအာင္ခ်ီသည္။ မုိးၫွင္းစလံုႏွင့္ ျပည္ဘုရင္သတုိးမင္းေစာတုိ႔၏ခ်စ္ၾကည္နားလည္မႈယူၿပီး ျပည္ဘုရင္သတုိးမင္းေစာက ေရေၾကာင္း၊ မုိးၫွင္းစလံုက ၾကည္းေၾကာင္း၊ စစ္ေၾကာင္းႏွစ္ေၾကာင္းၫွပ္၍ အင္း၀သုိ႔ ခ်ီတက္လု္ပ္ႀကံသည္။

မုိးၫွင္းစလံု၏သား သုိဟန္ဘြားႏွင့္ ဘယေက်ာ္သူ ရင္ဆုိင္တုိက္ပြဲတြင္ ဘယေက်ာ္သူေသနတ္သင့္၍ ဆင္ဦးစီးကင္းတြင္ပင္ က်ဆံုးခဲ့ရရွာေပသည္။ ဘယေက်ာ္သူကား စာဆုိရွင္ အဂၢသမာဓိ၏ ေက်းဇူးရွင္ဖခင္ပင္တည္း။ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕စားျဖစ္ၿပီး ပုဂံအဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေပသည္။ ဘုိးေဘးတုိ႔မွာလည္း မွဴးမတ္တုိ႔၏ အေဆာင္အေယာင္၊ အစီးအနင္းတုိ႔ျဖင့္ စံစားေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ မွဴးေကာင္း မတ္ေကာင္းမ်ားျဖစ္ေပသည္။ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕စားႀကီးသည္ ေတာင္တြင္းႀကီးတုိက္ပြဲတြင္ လက္ရံုးရည္အစြမ္းျပခဲ့သျဖင့္ ဘယေက်ာ္သူဘြဲ႕ကုိ ခ်ီးျမွင့္ျခင္းခံခဲ့ရေပသည္။

သားေကာင္းျဖစ္လုိသူ ူရွင္အဂၢသမာဓိ

ရွင္အဂၢသမာဓိသည္ ဖခင္ျဖစ္သူကုိ လြန္စြာၾကည္ညိဳေလးစားသူျဖစ္ေပသည္။ ဖခင္က လက္ရံုးရည္တုိက္ပြဲေကာင္းမ်ားအေၾကာင္း ေျပာျပမႈကုိ ငယ္စဥ္ကပင္ စိတ္ရႊင္လန္းအားရစြာ နားေထာင္ ၾကားေယာင္ခဲ့ရေပသည္။ ခမည္းေတာ္၏ သူရသတၱိအစြမ္းကုိ အံ့မခန္းျဖစ္ခဲ့ရသလုိ သားစာဆုိရွင္၏ ကဗ်ာ လကၤာမ်ားကုိလည္း ဖခင္ျဖစ္သူက သေဘာက်ႏွစ္ၿခိဳက္ခဲ့ေပသည္။ စာဆုိမွာ သူရဲေကာင္းဖခင္၏ တုိက္ပြဲ မ်ားအေၾကာင္း စစ္ေ၀ါဟာရအသံုးအႏႈန္းတုိ႔ကုိပါ အကၽြမ္း၀င္နားရည္၀ခဲ့ဟန္တူေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စာဆုိရွင္၏ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာမ်ားတြင္ ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္ စစ္ဓေလ့မ်ား ရုိက္ခတ္လႈပ္ရွား စိမ့္၀င္လ်က္ရွိေပသည္။

ထုိသုိ႔ၾကည္ညိဳေလးစားရေသာ ခမည္းေတာ္မင္းသူရဲေကာင္းႀကီး က်ဆံုးခဲ့ရသည့္အျပင္ စာဆိုရွင္ ကုိယ္တုိင္မွာလည္း ေျမဒူးၿမိဳ႕သုိ႔ အပုိ႔ခံပင့္ေဆာင္ျခင္းခံခဲ့ရရွာေပသည္။ ေျမဒူးၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသံုးေနရစဥ္ စြယ္စံုပညာရွင္ ယြန္းဆရာေတာ္သူျမတ္ႏွင့္ ဖူးေတြ႕ခြင့္ႀကံဳခဲ့ရေပသည္။

ယြန္းဆရာေတာ္ကလည္း ရွင္အဂၢသမာဓိ၏ ကဗ်ာဥာဏ္ရည္ကုိ တန္ဖုိးထားေလးစား၍ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ေတာ္ကုိ လကၤာဖြဲ႕ဆုိရန္ တုိက္တြန္းခဲ့ေပသည္။ ရွင္အဂၢသမာဓိသည္ တပည့္တပန္းမ်ားကုိ စာသင္ၾကားပုိ႔ခ်ရင္း အားလပ္သည့္အခ်ိန္မွာ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ကုိ သံုးခန္းခြဲ၍ “ သူေဌးခန္း၊ ျမားမွန္ခန္း၊ သစၥာခန္း ” ဟူ၍ သမုိင္း၀င္လကၤာတင္ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့ေပသည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ စာဆုိသည္ သူရဲေကာင္းဖခင္ကုိ ၾကည္ညိဳရင္းရွိသည္ႏွင့္အညီ လကၤာဖြဲ႕သီရာတြင္ ဖခင္ ၏ စစ္သူရဲေကာင္းဘ၀ႏွင့္ယွဥ္လ်က္ စစ္သည္ရဲမက္တုိ႔၏ဘ၀အေၾကာင္းကုိ တေစ့တေစာင္းထည့္သြင္း ေရးသားခဲ့ဟန္တူေပသည္။ မိမိသည္ဖခင္၏စကားကုိ ၾကည္ညိဳေလးစားလုိက္နာသလုိဖခင္ကုိတန္ဖုိးထား၍ သားေကာင္းဖခင္စာဆုိရွင္ျဖစ္လုိဟန္တူသည္။

မိမိေခတ္ပတ္၀န္းက်င္မွာမူ မုိးၫွင္းစလံု၏သား သုိဟန္ဘြားသည္ ရုိင္းပ်ဆုိးရြားလြန္းေပသည္။ အမ်ိဳးဘာသာသာသနာပေပ်ာက္သည္အထိ ဘုရား၊ ေက်ာင္း၊ ကန္မ်ားကုိ တူးၿဖိဳဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ့သည္။ သာသနာရဟန္းေတာ္မ်ားကုိ ေစာ္ကားခဲ့သည္။ ရာဇ၀င္ရုိင္းေအာင္ ဖခင္၏စကားကုိဖယ္ရွားကာ ျမန္မာ ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးပ်က္စီးၿပိဳကြဲလုနီးပါး ဖ်က္ဆီးေစခဲ့သည္။

မိမိ၏ဖခင္သူရဲေကာင္းကုိ ေက်းဇူးဆပ္ဂုဏ္ျပဳရာေရာက္သလုိ ဖခင္ကုိျပစ္မွားသူ သုိဟန္ဘြားကုိ လည္း သတိတရားသံေ၀ဂရေစရန္ရည္သန္၍ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ေတာ္ႀကီးကုိပင္ တမင္ေရြးခ်ယ္ဖြဲ႕ဆုိခဲ့ဟန္ တူေပသည္။

ရဲေဘာ္၏ ေ၀ါဟာရအစ

ဤတြင္ မိခင္ဖခင္တုိ႔အား လုပ္ေကၽြးျပဳစုခဲ့သည့္ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ေတာ္ႀကီးကုိ သု၀ဏၰသွ်ံသူေဌး ခန္းတြင္ ျမတ္စြာဘုရားသခင္လက္ထက္ေတာ္၌မိဘကုိရုိေသလုပ္ေကၽြးေသာသူေဌးသားရဟန္းအေၾကာင္းကုိ အက်ယ္တ၀င့္ဖြဲ႕ဆုိထားေပသည္။

ဇာတ္ေၾကာင္းမွာ မိဘကုိစြန္႔ပစ္၍ ရဟန္းျပဳခဲ့ေသာ သူေဌးသားသည္ မိဘမ်ား ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသြား ေသာအခါ သတိသံေ၀ဂရၿပီး ရဟန္းဘ၀ႏွင့္ပင္ ဆြမ္းခံလုပ္ေကၽြးျပဳစုေသာ အျဖစ္အပ်က္ကုိ အေျခခံဖြဲ႕ဆုိ ထားသည္။ ဤတြင္ စာဆုိရွင္က စစ္သည္ရဲမက္ဘ၀ကုိ အားက်ၾကည္ညိဳသူပီပီ မိဘတည္းဟူေသာ စစ္ပြဲ ႀကီးတစ္ပြဲကုိ ၀င္ေရာက္ဆင္ႏႊဲသည့္ပံုစံျဖင့္ အက်ယ္တ၀င့္ဖြင့္ဆုိလုိေပသည္။

ဤတြင္ ရဲေဘာ္ေ၀ါဟာရကုိ စတင္ေတြ႕ျမင္ရေပသည္။ ပစၥည္းဥစၥာကုန္ခန္းေနေသာ မိဘစစ္ပြဲႀကီး ကုိ သူေဌးသားရဟန္းျဖစ္သူ ရဲေဘာ္က ရဲရဲရင့္ရင့္တုိက္ပြဲ၀င္လုပ္ေကၽြးျပဳစုေသာ သေဘာအဓိပၸာယ္ေရာက္ ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေရးဖြဲ႕ထားေပသည္။ ဖခင္သူရဲေကာင္းႀကီး ဘယေက်ာ္သူကုိ ေလးစားအမွတ္ရဂုဏ္ျပဳ သည့္အေနျဖင့္ စစ္ပြဲတစ္ပြဲဆင္ႏႊဲသည့္ပံုစံျဖင့္ အျပည့္အ၀ေရးျုပထားေပသည္။ သု၀ဏၰသွ်ံ၊ သူေဌးခန္း၊ စာပုိိိိိိိိိဒ္ ၆၅ မွာ ေအာက္ပါအတုိင္းေဖာ္ျပထားေပသည္-

“ သဃၤရာဇာ၊ သည္သာတစ္ဆူ၊ ဘုရားဟူသား၊ ေမာက္လွဦးေခါင္း၊ ေဆာင္းလတ္ထံုေသာ္၊ သဃၤာေတာ္တုိ႔၊ ရွင္ေက်ာ္မိန္ညိဳ၊ ၀တ္သားကုိယ္ျဖင့္၊ မူလုိေယာက်္ား၊ တရားလည္ေတြး၊ စြတ္စြတ္ေစြးမွ်၊ ခြင့္ေရးသီလွ၊ ၀ီရိယတု၊ နားဂစြယ္စံု၊ စီးေလထံုေသာ္၊ ခ်မ္းလံုျဗဟၼစုိရ္ရ၊ ဓမၼလည္းေကာင္း၊ လႊားကာေကာင္းျဖင့္၊ ရဲေၾကာင္းဖြင့္လွစ္၊ ခုနစ္ေဗာဇၥ်င္၊ လွည္းေပါင္းတင္လ်က္၊ ၿမဲပင္မကြာ၊ ကရုဏာထား၊ စိမ္း၀ါညဳိညဳိ၊ ေဒါင္းမုိးလူလူ၊ ရန္သူေၾကာက္ရြံ႕၊ ဂရုဓံငါးပါး၊ အသြားသံုးဖက္၊ ေရႊသန္လ်က္ကုိ၊ ဧကဂၢတာ၊ ေသခ်ာအပ္ဘိ၊ ကတိေဖြးေဖြး၊ စစ္ေလးျဖဴးျဖဴ၊ ေသာက္ရွဴးၾကည္ဟန္၊ ရဲတံခြန္ႏွင့္၊ ရဲမြန္လွံေထာင္၊ အရဲေခါင္သား၊ ေဆြေအာင္ရွင္နည္း၊ တစ္စည္းတည္းလွ်င္၊ ပစၥည္းကုန္လစ္၊ မိဘစစ္ကုိ ၊ ဆုတ္ႏွစ္ဖဲဖဲ၊ ရဲေဘာ္မေသြ၊ ရဲေလေသာအား၊ ေသထံုျငားလည္း၊ ေလးပါးအပၸါယ္၊ မၿငိတြယ္လွ်င္၊ ေျခာက္သြယ္နတ္ျပည္၊ တက္လိမ့္မည္တည္း၊ ျမရည္မင္းေခ်၊ ျပဳပေစဟု၊ ဆုိေတြေမာက္မာ၊ ေနာင္သညာႏွင့္၊ သဒၵါသီလ၊ ရဲမုန္က်၍၊ ညာဏာဂမၻီ၊ ရဲစစ္ခ်ီက၊ ပါရမီထုတ္ေတာင္း၊ ရဲတင္းေဆာ္သည္၊ သူေတာ္ကုိယ္က်စြမ္းရဲတည္း ”

အထက္ပါအတုိင္း သူေဌးသားရဟန္းကုိ စစ္၀တ္တန္ဆာလႊမ္းကာ ေမာက္လူမင္းညိဳ၊ ဗာလည္ေကြး၊ လႊား၊ ကာ၊ ေတာင္းတုိ႔ျဖင့္ လက္နက္ကုိယ္စီကုိင္လ်က္ ဆင္၊ ျမင္း၊ ရထား၊ ေျခသည္ စစ္ အဂၤ ါေလးပါးျပည့္စံုစြာ ေဒါင္းမုိးအလံလႊင့္ထူၿပီး သန္လ်က္၊ စစ္တေလး၊ ရဲတံခြန္၊ စစ္အေဆာင္အေယာင္၊ စစ္အသံုးအေဆာင္အျပည့္တပ္ဆင္လ်က္ မိဘစစ္ပြဲႀကီးသုိ႔ စစ္ထြက္ပြဲဆင္ႏႊဲပံုကုိ ဖြဲ႕ဆုိျပထားေပသည္။ ။

တကၠသုိလ္ တင္ခ 

Iodine dat i thupit na

Iodine dat i thupit na

Health   10:24:00 PM

Nawi cancer US gamsungah numei 8ciang in1na in anawi cancer a hipah kei zong nawi cancer

ngahnang lampi nei uh hi. Tulam ciangin tampi kiamtuam napin leitungah kumkhat in nawi cancer tawh mi40000 valta si hi.
Iodine dat pen i pumpi a ding in akisam mah2 khai hinnah ipumpi sungah 60% bang in ipumpi pongman micidam khat i hih hang in na asem khat hi. Adiak2 in naupai numei te iodine dat kicing aneilo numei te i ata uh pen akhuat leh apumpi khantoh na pen ziakai sak hi ci adiak2 in nemei naipai te akal10masapen sung in anau i khangzia ding pen painu in cidamna hormone cinah thaza (thyraid gland) cinnah hih iodine dat pawlna hormone ongpai khiatna in kicinga hawmzo maw cihinsai pen2 hi ci.
Iodine dat kicing ngahloh na in nawi cancer ngahnang lampi hong nawi a om aestrogen cih nah nawisunga sazang te i nasep ding thapia iodine dat kicing ngahllo ciang aestrogen in sazang tetungah (hormone) icih iodine dat kicing apiak zawhlo ciang cancer luno te khangsang zaw hici aestrogen a cihpen ahoih ahih hang ahawmding dat akicing ahawmlzawh lohciang lauhuai zaw hi..
Nawi cancer i letkhana te
1. Ommawk2 theilo leh kigaihvat vat.
2. Lung hi mawhmawh .
3. Khut leh khe votden.
4. Gawlbawk.
5. Sazang na mahmah.
Iodine dat ngah na ding in nah ahoih pen a al nekding hoih hi a al ci hang in tuipi pan aki bawl ciite hoih lo in ah adiak2 in seaweed cih bang tuitung pan apiang anteh ngasa hite tampi nek ding kisam hi.

Credit: Alex Muan

ျပည္ေထာင္စုရဲ့ သူရဲေကာင္း သီဟသူရ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia

ျပည္ေထာင္စုရဲ့ သူရဲေကာင္း သီဟသူရ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia

Zomi History   9:59:00 PM

By: Salai Van Cung Lian (UK)

ဗမာ႔တပ္မေတာ္သမိုင္းတစ္ေလ်ွာက္တြင္ သူရသတၱိဆိုင္ရာ စြမ္းရည္ဘြဲ႕တံဆိပ္မ်ားထဲ၌ ဒုတိယ အျမင့္မားဆံုးတံဆိပ္ျဖစ္သည္႔ သီဟသူရ ဘြဲ႔တံဆိပ္ျဖင္႔ ဂုဏ္ျပဳ၊ ခ်ီးျမွင္႔ျခင္းခံရသူ ၄၆ ဦးထဲတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသား မ်ိဳးခ်စ္သူရဲေကာင္း ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia (ကိုယ္ပိုင္အမွတ္ ၅၀၉၉၆) သည္လည္း တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ျခေသၤ့ကဲ့သို႔ ရဲရင္ျခင္းဂုဏ္ပုဒ္ေဆာင္ သီဟသူရဘြဲ႔သည္ မိမိအသက္အႏၱရယ္ ကိုမငဲ့ကြက္ပဲ၊ က်ေရာက္သည့္တာ၀န္ကို အထူးေက်ပြန္စြာ ထမ္းေဆာင္ေသာ တပ္မေတာ္သားမ်ား ႏွင့္ အရပ္သူအရပ္သားမ်ားအား ခ်ီးျမွင့္ျခင္းျဖစ္သည္။ Za Kaia သည္ဟြာလ္းငိုးမ်ိဳးႏြယ္စုမွျဖစ္ျပီး Pu Ngaih Thula ႏွင္႔ Pi Thang Ngovi တို႔၏သားျဖစ္သည္။ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္တြင္ ခ်င္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း၊ တီးတိန္ခရိုင္၊ ဇိမ္းသဲ (Zimte) ရြာတြင္ဖြားျမင္သည္။ သူအရြယ္ေရာက္ျပီး အသက္ ၂၀ ျပည္႔ေသာအခါ အျခားခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ားနည္းတူ စစ္တပ္ထဲသို႔၀င္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္ကမူ ခ်င္းျပည္နယ္တြင္(ျဗိတိသ်ွအစိုးရ၀န္ထမ္းမွအပ) လယ္ယာလုပ္ငန္းမွလြဲ၍ အျခားလုပ္ကိုင္ရန္ လုပ္ငန္းမ်ား မရိွခဲ့ေပ။ ျဗိတိသ်ွတပ္မေတာ္မွ လစာေကာင္းေကာင္းေပးသည္႔အျပင္၊ တပ္မေတာ္သည္ ခ်င္းမ်ိဳးသားတို႔အတြက္ အေကာင္းဆံုးပညာေရး ရရွိႏိုင္သည္႔ေနရာျဖစ္သည္။ ေနာက္ျပီး ခ်င္းေတာင္တန္း ျပင္ပသို႔ စြန္႔စားႏိုင္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားသည္း ရရွိနိုင္ခဲ့သည္။ သူသည္ ေမျမိဳ႔ (ျပင္ဦးလြင္) ရိွ အမွတ္ (၂) ဗမာ႔ေသနတ္ကိုင္တိုင္းရင္းသားတပ္ တြင္ စတင္ အမႈထမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတပ္ၾကပ္အျဖစ္ ရာထူးတိုးျခင္းခံရျပီး တပ္စိတ္ (တပ္သား ၁၀ ဦး)တပ္မွဴးျဖစ္လာခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရးရကာစတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမႈမရိွဘဲ အခက္အခဲမ်ား၊ ပဋိပကၡေပါင္း စံုမ်ားႏွင့္ ျပည့္ႏွက္ေနခဲ့ရာ ျပည္တြင္းစစ္ၾကီးနဲ႔ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia ပါ၀င္သည္႔ အမွတ္ (၂) ဗမာေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္းမွ၊ တပ္ခြဲ”ဂ” (အင္အား ၁၅၀ ခန္႕) သည္ကယားျပည္နယ္သို႔ ခ်ီတက္ခဲ့ၾကသည္။ ဒီဇင္ဘာ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ “ဂ” တပ္ခြဲႏွင့္ Karen National Defence Organization (KNDO) တပ္ဖြဲ႔မွ အင္အား ၈၀၀ ခန္႔တို႔သည္ လြိဳင္ေကာ္ျမိဳ႔အေနာက္ဖက္ရွိနန္းမိခံုရြာအနီး၌ ျပင္းထန္စြာ တိုက္ပြဲဆင္ႏြဲခဲ့ၾကသည္။ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia ႏွင္႔ တပ္ခဲြသည္ လူအင္အား၊ လက္နက္အင္အားခ်င္းမမ်ွ၍ အက်ပ္ေတြ႔ခဲ့ရသည္။ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia ႏွင္႔ သူ႔တပ္စိပ္သည္ ခံတပ္လိုင္းတစ္ခုမွ KNDO တပ္သားမ်ားအား ျပန္လည္ခုခံခဲ့ၾကသည္။ တပ္ခြဲတစ္ခြဲလံုးသည္ KNDO တပ္သားမ်ား၏ ပိညပ္ျခင္းကိုခံရသျဖင္႔ ေရွ့မတိုးႏိုင္ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ဒီလိုနဲ့ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia ကတပ္ခဲြမွဴးထံတြင္ “ဗိုလ္ၾကီး ငါတို႔ဒီတိုင္းဆက္သြားရင္ေတာ႔ မျဖစ္ေတာ႔ဘူး ငါတို႔အားလံုးေသကုန္ၾကလိမ့္မယ္။ ေနာက္ျပန္ဆုတ္မွျဖစ္ေတာ႔မယ္။ တပ္ခြဲတစ္ခြဲလံုး ေနာက္ဆုတ္ပါ။ ငါနဲ႔ငါ႔တပ္စိတ္က ငါတို႔အသက္ကိုစေတးျပီး ဒီခံတပ္လိုင္းမွာက်န္ရစ္ခဲ့မယ္။ တပ္ခြဲတစ္ခြဲလံုး ဆုတ္ခြာနိုင္ရန္ ခံပစ္ေပးမယ္” ဟုေျပာၾကားခဲ့ျပီးေနာက္တပ္ခြဲမွဴးသည္ ဆုတ္မိန္႔ေပးခဲ့ရေတာ႔သည္။ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia ႏွင္႔ သူတပ္စိတ္သည္ ေနာက္ဆံုးခံတပ္တြင္ က်န္ရစ္ျပီး တိုးလာေသာ KNDO တပ္သားမ်ားအား အရွံဳးမေပးဘဲ ဆက္လက္ခုခံခဲ့ၾကသည္။ KNDO တပ္သားမ်ားမွ လက္နက္ခ်ရန္ အၾကိမ္ၾကိမ္လွမ္းေအာ္ေသာ္လည္း လက္နက္မခ်၊ သူ႔ေဘး၌က်ဆံုးခဲ့ေသာ ရဲေဘာ္တို႔ထံမွ က်ီမ်ားဆက္ယူရင္း တိုင္းျပည္အတြက္ အသက္ေပးတိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ရသည္။ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia ႏွင္႔ သူ႔တပ္စိတ္သည္ အမွတ္ (၂) ဗမာ႔ေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း မွ တပ္ခဲြ “ဂ” တစ္တပ္ခြဲလံုး စနစ္တက် ေအာင္ျမင္စြာ ခြာစစ္ဆင္ႏုိင္ရန္ ရြပ္ရြပ္ခၽြံခၽြံ သက္စြန္႔ႀကိဳးပမ္း ကာကြယ္တုိက္ ခုိက္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ဒုတပ္ၾကပ္ Za Kaia အား ျပည္ေထာင္စုဗမာႏုိင္ငံေတာ္မွ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္တြင္ အမိန္႔အာဏာ – ၄/အထူး/၅၁ အရ သီဟသူရဘြဲ႔တံဆိပ္အား ခ်ီးျမွင္႔ခံရျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးနု ခ်င္း၀ိေဒသတိုင္းျမိဳ႔ေတာ္ (ေနာက္ခ်င္းျပည္နယ္) ဖလမ္းျမိဳ႔သို႔လာေရာက္ခဲ့စဥ္က ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္ သီဟသူရ ဒုတပ္ၾကပ္ ၏မိခင္ထံသို႔ သီဟသူရ ေရႊတံဆိပ္ႏွင္႔ ေငြသား ၅၀၀၀ က်ပ္ခ်ီးျမွင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ျပီး သူမိခင္အား သူ႔သားမွခံစားရမည္ ပင္စင္လစာတစ္လ ၄၀ က်ပ္လည္း ရရွိေစခဲ့သည္။ 
Reference: http://www.myanmartatmadaw.net/2014/02/blog-post.html
Za Kaia story as written in “MI HUAISENTE CHAWIMAWINA” magazine pages 69, 70. blished by W.O II Khuangliankhama, Tahan-sanmyo. Many thanks to Pu Ro Dinga. +++++++++++++++++++++++++++ သူ႔အေၾကာင္းအား Wikipedia တြင္လည္းဖတ္ရွဳႏိုင္ျပီျဖစ္သည္။ Pleae Click >>>>>>>>> https://en.wikipedia.org/wiki/Za_Kaia

Ref: Chin World Media

ခ်င္းနယ္ခ်ဲ႔ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခိုင္ကမ္း၏ တစ္ဦးတည္းေသာသား Subedar Major Ngin Zam (O.B, B.G.M)

ခ်င္းနယ္ခ်ဲ႔ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခိုင္ကမ္း၏ တစ္ဦးတည္းေသာသား Subedar Major Ngin Zam (O.B, B.G.M)

Zomi History   9:46:00 PM

 ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ႏွင္႔ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း (Chin Hills Battalion) သမိုင္း
Salai Van Cung Lian (UK)
▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလတြင္ ဗမာႏိုင္ငံေတာ္အလုပ္အမွဳေဆာင္ေကာင္စီသို႔ ဒု-ဥကၠဌအျဖစ္ခန္အပ္ျခင္းခံရျပီး ကာကြယ္ေရးႏွင္႔ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန (Defence and External Affairs) အားတာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ခဲ့ရာမွ ထိုအခ်ိန္ ဗမာ႔တပ္မေတာ္တြင္ သက္တမ္းအရင္႔ဆံုး ႏွင္႔ အေတြ႔အၾကံဳအရွိဆံုးတပ္ရင္းျဖစ္ေသာ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းအား တပ္ရင္းစိုက္ရာ မိတၳီလာျမိဳ႔သို႔ သြားေရာက္ လည္ပတ္စစ္ေဆးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ကန္ဒီသေဘာတူစာခ်ဳပ္အရ ဗမာ႔အမ်ိဳးသားတပ္မေတာ္ (Burma National Army) ႏွင့္ ျဗိတိသ်ွတို႔လက္ေအာက္တြင္ အမႈထမ္းခဲ့ေသာ တိုင္းရင္းသားစစ္္တပ္မ်ားအား ပူးေပါင္းျပီး ေခတ္သစ္ဗမာ့တပ္မေတာ္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ၾကသည္။ ေခတ္သစ္ဗမာ႔တပ္မေတာ္တြင္ အရာရွိ ၂၀၀ႏွင့္ အျခား စစ္သည္ ၅၂၀၀ ပါ၀င္ေသာ ေသနတ္ကိုင္္တပ္ရင္း (၁၅) ခု ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ထို ေသနတ္ကိုင္္တပ္ရင္း ၁၅ခုွတြင္ ဗမာ့ေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၆) ခု၊ ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၂) ခု၊ ကခ်င္ေသနပ္ကိုင္တပ္ရင္း (၂) ခု၊ ကရင္ေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၃) ခု၊ ဗမာ့တပ္မအမွတ္ ၄ (ေဂၚရခါး) ႏွင္႔ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း (Chin Hills Battalion)တို႔ ပါ၀င္ခဲ့သည္။

ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း (Chin Hills Battalion) ႏွင္႔ ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (Chin Rifle) နဲ႔မတူပါဘူး။ ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၁) ႏွင္႔ (၂) တို႔သည္ ၁၉၄၅ ကန္ဒီကြန္ဖရင္းအျပီးတြင္ ဗမာ့တပ္မတာ္သစ္အျဖစ္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းသည္ ျဗိတိသ်ွတို႔ ခ်င္းေတာင္နယ္ကို အုပ္စိုးျပီးေနာက္ ၁၈၉၄ ခုႏွစ္တြင္ Military Police Battalion (စစ္ရဲတပ္ရင္း) အျဖစ္ စတင္ခဲ့သည္။ ၁၈၉၄ ခုနွစ္မွ၍ ခ်င္းေတာင္တန္း ႏွင္႔ နာဂေတာင္တန္းတို႔အတြက္ လံုျခံဳေရးအျဖစ္တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ပထမကမၻာစစ္ၾကီး ျဖစ္ပြားလာေသာအခါ ဤတပ္ရင္းမွတပ္သား (၅၆) ဦးတို႔သည္ ျဗိတိသ်ွတို႔ဘက္မွစစ္တိုက္ရန္ Indian Division နွင္႔အတူ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသို႔ စစ္မွူထမ္းရင္း တပ္သား (၄၂) ဦးအသက္ေပးလွူခဲ့ရသည္။ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းထဲတြင္ ျဗိိတိသ်ွနွင့္အတူလိုက္ပါလာေသာ ေဂါရ္ခါး၊ ဂါ၀ါလီလူမ်ိဳးမ်ားအျပင္ ခ်င္းလူမ်ိုဳးမ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၂ခုႏွစ္ ဒုတိယကမၻာစစ္တြင္လည္း ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တို႔အား တိုက္ခိုက္ရာတြင္ အဓိကအခန္းက႑မွ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ဤတပ္ရင္းမွ တပ္ခြဲနွစ္ခြဲသည္ ရွမ္းျပည္ရွိ ေရြွလီတံတားအား ကာကြယ္ရာတြင္ ရန္သူမ်ား၀ိုင္ရံျခင္းမွ ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္လာခဲ့သည္။ ျဗိတိသ်ွတပ္ဖြဲ႔မ်ား အိႏြိယသို႔ဆုတ္ခြာရာတြင္ ဂါန္ေဂါ-တမူး-အင္းဖာလ္ လမ္းမၾကီးအားလံုျခံဳေရးယူခဲ့ၾကျပီး မိုင္(၃၀၀) ေက်ာ္ရွည္လ်ားေသာ ခံစစ္လိုင္းအား ခုခံသည္႔တပ္ရင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၄၅ တြင္လည္း ဖက္စစ္ဂ်ပန္တို႔အား အမိခ်င္းျပည္မွ လည္းေကာင္း၊ မင္းဘူးနယ္မွ ဧရာ၀တီျမစ္ကမ္းတစ္ေလ်ာက္ တံတားမ်ား သိမ္းပိုက္ျပီး ေနာက္ျဗိတိသ်ွစစ္တပ္ႏွင္႔ မဟာမိတ္တပ္မ်ားအသံုးျပဳရန္အတြက္ ေရွ႔တန္းမွ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္႔ တပ္ရင္းျဖစ္သည္။ ဒုတိယအမၻာစစ္အျပီး ေခတ္သစ္ဗမာ႔တပ္မေတာ္ဖြဲ႔စည္းေသာအခါ တပ္ရင္း၏သမိုင္းအစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္းရင္း ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း (Chin Hills Battalion) နာမည္ကိုဆက္လက္ထိန္းသိမ္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္ေခတ္သစ္ဗမာ႔တပ္မေတာ္ထဲတြင္ သက္တမ္းအရင္႔ဆံုး ႏွင္႔ အစဥ္အလာအၾကီးဆံုးတပ္ရင္း အျဖစ္ရပ္တည္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္တြင္ တပ္ရင္းသည္ရာထူးတိုးျခင္းခံရျပီး ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း (Chin Hills Battalion) မွ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း-တင္႔ကားဖ်က္တပ္မဟာ (Chin Hills Battalion - Anti-Tank Regiment) အျဖစ္နာမည္ေျပာင္းျပီး ၃ လက္မေမာ္တာ ႏွင္႔ ၈၇ လက္မ တင္႔ကားဖ်က္ေသနတ္တို႔ပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္မတိုင္မီတြင္ ဖလမ္းျမိဳ႔သည္ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း၏ ရံုးစိုက္ရာျမိဳးျဖစ္ျပီး၊ စစ္ၾကီးျပီးဆံုးသည္ေနာက္ပိုင္း မိတၳီလာျမိဳ႔တြင္တပ္စြဲခဲ့ၾကသည္။

ထိုသို႔တပ္စြဲခ်ိန္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္အလုပ္အမွဳေဆာင္ေကာင္စီမွ ဒု-ဥကၠဌ၊ ကာကြယ္ေရးႏွင္႔နိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမွ တပ္ရင္းအားလာေရာက္စစ္ေဆးရန္ျဖစ္သည္။ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း စစ္ေဆးခဲ့ေသာ ပထမဆံုးတိုင္းရင္းသာတပ္ရင္း ျဖစ္သည္ႏွင္႔အမ်ွ တပ္ရင္အရာရွိမ်ားႏွင္႔တပ္သားမ်ားသည္ အလြန္ပင္စိတ္လွဳပ္ရွားၾကသည္။ တပ္ရင္းမွ တပ္သားမ်ားသည္ ခ်ီတက္ပြဲေျမျပင္တြင္ တပ္ခြဲအလိုက္တန္းစီျပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္အားေစာင္႔ၾကိဳခဲ့ၾကသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သည္ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္တန္းျဖင္႔ ေခ်တက္ပြဲရင္ျပင္သို႔ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔၊ နံနက္ ၁၀နာရီ ၂၅ မိနစ္တြင္ စိုက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ဗိုလ္ခ်ဳပ္သည္ ျဗိတိသ်ွစစ္အရာရွိမ်ားသူ႔ေနာက္လိုက္ပါရင္း တပ္ရင္း၏ အေလးျပဳျခင္းကိုခံခဲ့သည္။ ေနာက္ျပီး ဂုဏ္သေရရွိစြာတန္းစီၾကေသာ တပ္ရင္းအားစစ္ေဆးျခင္းျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ထိုသို႔စစ္ေဆးရင္း တပ္သားတို႔၏ တိုက္ပြဲအေတြ႔အၾကံဳ နွင္႔ အမွဳထမ္းသက္တမ္းမ်ားအား ေမးျမန္းျခင္းျပဳလုပ္ျပီးေနာက္ တပ္ခြဲအားလံုးမွ ခ်ီတက္ပြဲေျမျပင္သို႔ ခ်ီတက္ျပီး ဘင္ခရာအသံမ်ားျဖင္႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အားခ်ီတက္အေလးျပဳခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္တပ္ရင္းအရာရွိၾကီးမ်ား၊ ျဗိတိသ်ွအရာရွိၾကီးမ်ားနွင္႔အတူ အုပ္စုလိုက္ဓာတ္ပံုရိုက္ၾကသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ တပ္ရင္းမွဴး Major. Barnett Hutchinson ႏွင္႔ လိုက္ပါသူအျခားျဗတိသ်ွအရာရွိမ်ားႏွင္႔ မေတြ႔ဆံုဘဲ ခ်င္းဗိုလ္ၾကီး Ngin Zam ႏွင္႔ႏွစ္ဦးတည္းေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ ခ်င္းဗိုလ္ၾကီး Ngin Zam ႏွင္႔လည္း ႏွစ္ဦးတည္း ဓာတ္ပံုရိုက္ၾကသည္။

Subedar Major Ngin Zam (O.B, B.G.M) သည္ ခ်င္းနယ္ခ်ဲ႔ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခိုင္ကမ္း၏ တစ္ဦးတည္းေသာသားျဖစ္ျပီး ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းသို႔၀င္ေရာက္ခဲ့သည္။ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခြ်ံတိုက္ခိုက္စြမ္းေဆာင္မွဳေၾကာင္႔ ျမန္မာနိုင္ငံသူရဲေကာင္းမွတ္တမ္းတင္တံဆိပ္ (Burma Gallantry Medal) အား ဒီဇင္ဘာ ၁၆ ရက္ေန႔ ၁၉၄၃ ခုနွစ္တြင္ ခ်ီျမွင္႔ခံရသူျဖစ္သည္။ ေနာက္ျပီး ျဗိတိသ်ွအစိုးရမွ ခ်ီျမွင္႔ေသာ Order of Burma (O.B) ခၚ ျပည္ေထာင္စုစည္သူသဂၤဟ ကိုလည္းခ်ီးျမွင္႔ျခင္းခံရသူျဖစ္သည္။ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုးတြင္ ထိုဘြဲ႔ျဖင္႔ခ်ီးျမွင္႔ခံရသည္ ပုဂိုလ္ ၃၃ ဦးထဲတြင္တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ Subador Major Ngin Zam (OB, BGM) ႏွင္႔ေအာက္ပါကဲ့သို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း: ဗိုလ္ၾကီး၊ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းထဲမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုဘယ္ေလာက္ပါသလဲ။

Captain Ngin Zam: တပ္ရင္းထဲမွာ မ်ိဳးႏြယ္စု ၈ ခုပါ၀င္ပါတယ္။ ဇာေဟာင္၊ စီးယင္း၊ ဟားခါး၊ ေခါင္ဆိုင္ (ထားဒို-ကူကီး)၊ ဟြာလ္ငိုး၊ စင္ထန္း၊ ကူမာယူနီ (Kumauni) ႏွင္႔ ျမန္မာျပည္ဖြား ေဂၚခါးတို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း: ဟာတပ္ရင္းထဲမွာ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြအမ်ားၾကီးဘဲ။ ဘယ္လိုဆက္ဆံျပီး ဘယ္ဘာသာစကားသံုးစြဲၾကပါသလဲ။

Captain Ngin Zam: အမိန္႔ေပးတဲ့အခါၾကေတာ႔ အဂၤလိပ္လိုေပးတယ္။ တပ္ထဲမွာေတာ႔ အူးရ္ဒူ (Urdu) ဘာသာစကား သံုးၾကပါတယ္။ (Urdu ဘာသာစကား ပါကိစတန္ႏွင္႔ အိႏိၵယႏိုင္ငံအခ်ိဳ႔ေဒသမွာသံုးစြဲသည္႔ ဘာသာစကားျဖစ္သည္။)

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း။ တပ္သားေတြ ဗမာလိုေျပာတတ္ၾကလား။ ဗမာစကားေကာ နားလည္ၾကရဲ့လား။

Captain Ngin Zam: တပ္ရင္းအင္အားကေတာ႔ ၈၀၀ ရွိပါတယ္။ အဲဒီထဲမွာမွ အေယာက္ ၆၀ ေလာက္ကသာ ျမန္မာလိုေျပာတတ္ၾကတယ္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း။ ဗမာျပည္ေျမျပန္႔ေဒသရဲ့ အပူဒဏ္ကို တပ္သားမ်ား ခံႏိုင္ၾကရဲလား။

Captain Ngin Zam: အခုခ်ိန္ကေတာ႔ ေဆာင္းဦးမို႔လုိ႔ ခ်င္းေတာင္ရာသီးဥတုႏွင္႔ သိပ္မကြာပါဘူးဆိုေတာ႔ တပ္သားေတြခံႏိုင္ပါတယ္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း။ အခုတပ္သားဘယ္ေလာက္ ေဆးရံုေရာက္ေနပါသလဲ။
Captain Ngin Zam: ၁၂ ေယာက္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ္ စိုးရိမ္ရမယ္႔အေျခမွာရွိတဲ့သူ မရွိပါဘူး။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း။ စစ္တပ္ထံမွ ရိကၡာခြဲတမ္း (Rations) ေရာေကာင္းေကာင္းရၾကရဲ့လား။

Captain Ngin Zam: Yes Sir! ကြ်န္ေတာ္တို႔လိုသမ်ွအားလံုး ေထာက္ပံ့ေရးရံု (Supply Depot) မွေထာက္ပံ့ေပးပါတယ္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း။ ဗိုလ္ၾကီး ငါတို႔ဗမာျပည္ၾကီးဟာ နယ္ခ်ဲ့ျဗိတိသ်ွလက္ေအာက္ကေနလြတ္ေျမာက္ျပီး မၾကာခင္ လြတ္လပ္ေရးရေတာ႔မယ္။ ျဗိတိသ်ွအရာရွိေတြဟာ မၾကာခင္ဗမာျပည္ကေန ထြက္ခြာသြားေတာ႔မွာျဖစ္ပါတယ္။ တပ္မေတာ္ထဲမွာရွိတဲ့ တပ္ရင္းအားလံုးဟာ ငါတို႔တစ္ေတြကဘဲ ကြက္ကဲအုပ္ခ်ဳပ္ေတာ႔မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔ကြ်န္ေတာ္ ဒီခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းအား လာေရာက္လည္ပတ္ခြင္႔ရတာ အလြန္၀မ္းေျမာက္ ဂုဏ္ယူမိပါတယ္။ အထူးသျဖင္႔ တပ္ရင္းရဲ့စည္ကမ္းရွိမွဳ၊ တပ္ရင္းရဲ့သမိုင္းအစဥ္အလာကို ထိန္သိမ္းမွဳ၊ တပ္ရင္းရဲ့တာ၀န္သိတတ္မွဳ၊ သိစၥာရွိမွဳ ႏွင္႔ ရိုးသားမွဳမ်ားအားလံုး စဥ္ဆက္မပ်က္ထိန္းသိမ္းရမွာျဖစ္ပါတယ္။ လြတ္လပ္တဲ့ ဗမာျပည္ ဖြိ႔ျဖိဳးတိုးတက္ရန္အတြက္ တာ၀န္သိတတ္၊ ရိုးသားျပီး သစၥရွိတဲ့ ဒီတပ္ရင္းမ်ိဳး လိုအပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ စည္းကမ္းႏွင္႔သစၥာမရွိတဲ့ တပ္မေတာ္ဟာ ႏိုင္ငံအတြက္ အသံုး၀င္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါ႔အျပင္တိုက္ပြဲလည္း ဆင္ႏႊဲႏိုင္မွာမဟုတ္ပါဘူး၊ ငါတို႔တစ္ေတြ စည္းစည္းလံုးလံုး ၾကိဳးစားအလုပ္လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။ တစ္ေယာက္နွင္႔တစ္ေယာက္အေပၚ ယံုၾကည္မွဳရွိဖို႔လိုပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ အားလံုးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျပီး သင္႔ျမတ္စြာေနထိုင္ၾကဖို႔လိုပါတယ္။ အဲဒီလိုစည္းလံုးမွဳမရွိဘဲ တစ္ေယက္တစ္ေပါက္ လွဳပ္ရွားၾကမယ္ဆိုရင္ လြပ္လပ္ေရးဆိုတဲ့အႏွစ္သာရဟာ ငါတို႔တစ္ေတြ ခံစားၾကရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ တို႔တစ္ေတြ အတူစဥ္းစား အလုပ္လုပ္ျပီး တပ္ရင္း၏ ဆံုးခန္းသည္႔တိုင္ တိုက္ခိုက္သည္႔ စိတ္စြမ္းပကား ႏွင္႔ ရဲရင္တဲ့အားမာန္ကို လုံး၀ထိန္းသိမ္းရမယ္။ တပ္ရင္း၏ သမိုင္းအစဥ္အလာကိုလည္း လံုး၀ထိန္းသိမ္းဖို႔လိုပါတယ္။ ေနာက္ေနာင္အခ်ိန္ရလို႔ရွိရင္ အလည္ျပန္လာခဲ့မယ္။ ဒီတပ္ရင္းရဲ့ စည္းကမ္းရွိျပီး ေျဖာင္႔မတ္တဲ့စစ္သား ႏွင္႔ အရာရွိၾကီးမ်ား ေတြ႔ရတာ အလြန္ပင္ ၀မ္းေျမာက္ဂုဏ္ယူမိပါတယ္။

ေနာက္ျပီးဗိုလ္ခ်ဳပ္ဟာ ညေန ၄နာရီ ၁၅ မိနစ္အခ်ိန္တြင္ တပ္ရင္းမွျပန္လည္ထြက္ခြာခဲ့ပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္တြင္ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ ဦး၀မ္ကိုေဟာႏွင္႔ေတြ႔ဆံုေသာအခါ သူ ဗိုလ္ၾကီး Ngin Zam ႏွင္႔ေတြ႔ဆံုတဲ့အေၾကာင္း၊ သူဟာဗမာလိုေကာင္းေကာင္းေျပာတတ္တယ္၊ ဒါေပမယ္႔ တပ္ရင္းဘာသာစကားအျဖစ္ Urdu သံုးစြဲတဲ့အေပၚ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ဟာစိတ္မ်က္မိေၾကာင္း၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သည္ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းအား အထင္ၾကီးသည္႔အေၾကာင္း မ်ားျပန္လည္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကတိေပးခဲ့တဲ့ ဒုတိယအၾကိမ္ အလည္အပတ္ဟာ မျဖစ္ေျမာက္ခဲ့ရွာပါဘူး။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔မွာ အျခားအာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ားႏွင္႔အတူ တိုင္ျပည္နွင္႔လူမ်ိဳးအတြက္ အသက္ဆံုးရွံဳးခဲ့ရပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း စစ္ေဆးခဲ့တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ခ်င္းတပ္ရင္းျဖစ္သည္႔ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း-တင္႔ကားဖ်က္တပ္မဟာ ဟာလည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလာေရာက္စစ္ေဆးသည္ တစ္ခုတည္းေသာ တပ္ရင္းအျဖစ္ သမိုင္းတြင္ခဲ့ေလသည္။

ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း-တင္႔ကားဖ်က္တပ္မဟာ သည္သူတို႔သမိုင္းအစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္းရင္း ႏိုင္ငံေတာ္ၾကီးတည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရး ႏွင္႔ ျပည္ေထာင္စုဗမာႏိုင္ငံေတာ္ၾကီး မျပိဳကြဲေရးအတြက္ ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခြ်ံဆက္လက္တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၄၆ခုႏွစ္တြင္မူ မင္းဘူး ႏွင္ မေကြးနယ္မ်ား တြင္ ခိုးသား၊ ဓျမတို႔အား နွိမ္နင္းနိင္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ တြင္မူ က်ိဳင္းတံုနယ္တြင္ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၄၈ တြင္လည္း ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ တို႔အားနိမ္နင္းရာတြင္ နာမည္ေက်ာ္ၾကားသည္႔တပ္ရင္းျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင္႔ ပုဂံ၊ ေညာင္ဦးအနီးရွိ ငါ႔သေရာက္တိုက္ပြဲတြင္ ရန္သူ (၆၀) က်ဆံုးျပီး၊ အေယာက္(၈၀) အားဖမ္းဆီးနိုင္ခဲ့သည္။

၁၉၄၈ခုႏွစ္တြင္ ဗမာျပည္လြတ္လပ္ေရး ရရွိလာေသာအခါ ျဗိတိသ်ွအရာရွိမ်ား ေနရပ္သို႔ျပန္သြားၾကျပီး ဒု-ဗိုလ္မွဴးၾကီး Lian Cin Zam အားတပ္ရင္းမွဴးအျဖစ္ခန္႔အပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္သည္ ဤတပ္ရင္းအတြက္ အက်အဆံုးမ်ားခဲ့သည့္ တိုက္ပြဲမ်ားႏွင္႔ ရင္ဆိုင္ခဲ့ၾကရသည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၁၅) ရက္ေန႔တြင္ ကယားျပည္နယ္မွ ပေဒါင္းတို႔ေရးအခင္းေၾကာင္႔ တစ္တပ္ရင္းလံုးနီးပါး လြိဳင္ေကာ္သို႔ ေတာင္ၾကီးမွတဆင္႔ ခ်ီတက္ရန္ ေျမာက္ပိုင္းတိုင္းစစ္ဌာနခ်ုပ္မွ အမိန္႔ထြက္လာသည္ႏွင္႔တစ္ျပိဳင္နက္ တပ္ရင္းမွဴး ဒု-ဗိုလ္မွဴးၾကီး Lian Cin Zam ကိုယ္တိုင္ဦးေဆာင္ျပီး လြိဳင္ေကာ္သို႔တပ္ခ်ျပီးေနာက္၊ တပ္ခြဲတစ္ခဲြသည္ ကယားျပည္နယ္၊ ဖာလိုင္ရြာသို႔ ခ်စ္ၾကည္ေရးခရီးစဥ္အတြက္ ခ်ီတက္စဥ္ Karen National Defence Organization (KNDO) တို႔၏ ျခံဳခိုတိုက္ခိုက္ျခင္းကိုခံခဲ့ရသည္။ ထိုတိုက္ပြဲတြင္ အရာရွိႏွစ္ဦးအပါအ၀င္ (၂၉) ဦး က်ဆံုးခဲ့ရျပီး (၄၉) ဦးအဖမ္းခံရသည္။ အဖမ္းခံရသူမ်ားသည္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးနုႏွင္႔ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေစာၾကာဒိုးတို႔၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေၾကာင္႔ ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္ေသာ္လည္း သူတို႔၏ လက္နက္မ်ားမွာမူ သိမ္းဆည္းျခင္းခံခဲ့ရသည္။

၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလတြင္ ျပည္တြင္းစစ္မီးေတာက္ေလာင္လာေသာအခါ ဗိုလ္ေနာ္ဆိုင္းေခါင္းေဆာင္ေသာ ကခ်င္တပ္ ႏွင္႔ KNDO တို႔သည္ မိတၳီလာျမိဳ႕ကို ေဖေဖာ္၀ါရီ (၂၀) ရက္တြင္ သိမ္းပိုက္ ခဲ့ရာ၌ ဒုဗိုလ္မွဴးၾကီး Lian Cin Zam သည္ မိတၳီလာျမိဳ႕တြင္ KNDO တို႔၏ အက်ယ္ခ်ဳပ္ျခင္းခံရသည္။ ဒုတပ္ရင္းမွဴး ဗိုလ္မွဴး L.W.C Hitch Cock (အဂၤလိပ္-ဗမာကျပား) ဦးေဆာင္ေသာ တပ္ခြဲႏွစ္ခြဲသည္ သာစည္ျမိဳ႕တြင္ပင္ ေသာင္တင္ခဲ့ရျပီး KNDO တပ္သား (၃၀၀၀) ေက်ာ္တို႔၏ စိန္ေျပာင္းဒဏ္ကို ေန႔တိုင္းခံေနရသည္။ သာစည္ျမိဳ႕တြင္ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္းမွ တပ္ခြဲ ႏွစ္ခြဲ၊ ဗမာ႔တပ္ရင္း (၆) မွ ဗိုလ္မွဴးတင္ေမာင္၏တပ္ခြဲ ႏွစ္ခြဲႏွင္႔ ေျခလ်င္တပ္ရင္း (၄) မွ ေဂၚရခါးတပ္ခြဲ (၁) ခြဲျဖင္႔ သာစည္ျမိဳ႕တြင္ KNDO တပ္အင္အား (၃၀၀၀) ေက်ာ္တို႔အားခုခံခဲ့ၾကသည္။ KNDO တို႔၏ထိုးစစ္ဆင္မႈအား အၾကိမ္ၾကိမ္တြန္းလွန္နိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဧျပီ (၅) ရက္ေန႔တြင္ စစ္ကူအျဖစ္ ခ်င္းတပ္ခြဲတစ္ခြဲ ေရာက္ရွိလာသည္။ ဧျပီ (၇) ရက္ေန႔တြင္ KNDO တို႔သည္ သာစည္ျမိဳ႕အား ေနာက္ဆံုးအၾကိမ္ ထိုးစစ္ဆင္ျပီးေနာက္ သာစည္ျမိဳ႕မွဆုတ္ခြာသြားၾကျပီး၊ ဧျပီ ၇ ရက္ နံနက္ပိုင္းတြင္ ေနာက္မွေရာက္ရွိလာေသာ ခ်င္းတပ္ခြဲ ႏွင္႔ သာစည္ျမိဳ႕အား (၂) လၾကာခံထားေသာ စစ္သားမ်ားေပ်ာ္ျမဳးစြာ ေတြ႔ဆံုခဲ့ၾကသည္။ သာစည္တိုက္ပြဲတြင္ ခ်င္းတပ္ခြဲမွ (၃၉) ဦး ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုငငံေတာ္ကို ကာကြယ္ရင္းအသက္ေပးလွဴခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ မိတၳီလာရွိ ဒုဗိုလ္မွဴးၾကီး Lian Cin Zam ထံမွ ဆက္သား ေရာက္ရွိလာျပီး မိတၳီလာမွ KNDO တို႔သည္လည္းဆုတ္ခြာသြားျပီျဖစ္ေၾကာင္း သတင္းရေသာအခါ ဗိုလ္မွူး Hitch Cock ေခါင္းေဆာင္ေသာ ခ်င္းတပ္ခြဲတို႔သည္ မိတၳီလာသို႔ခ်ီတက္ခဲ့ၾကသည္။ ဗိုလ္မွူးၾကီးတင္ေမာင္ သည္သူ႔စာအုပ္ တိုင္ျပည္ကႏုႏု၊ မုန္တိုင္းကထန္ထန္ထဲတြင္ “ေဂၚရခါး ႏွင္႔ ခ်င္းရဲေဘာ္တို႔၏ စိတ္ဓာတ္ႏွင္႔ သစၥာရွိမႈကို ကြ်န္ေတာ္သည္ ဘယ္ေသာအခါမွ ေမ့မည္မဟုတ္၊ ကြ်န္ေတာ္သည္အျမဲသတိယေနမည္ျဖစ္သည္” ဟုေရးသားခဲ့သည္။

ဗိုလ္ေနာ္ဆိုင္းေခါင္းေဆာင္ေသာ ကခ်င္တပ္ႏွင္႔ KNDO တပ္တို႔သည္ ေတာင္ငူတြင္ ျပန္လည္စုစည္းၾကျပီး၊ ထိုမွတဆင္႔ ရန္ကုန္သို႔ခ်ီတက္လာခဲ့ရာ ပဲခူးျမိဳ႔ေျမာက္ဘက္ရွိ ဒိုက္ဦးအားသိမ္းပိုက္လိုက္ၾကသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းသည္ မိတၳီလာသို႔ အေရးေပၚ သြားေရာက္ခဲ့ျပီး၊ ဒုဗိုလ္မွဴးၾကီးတင္ဦး ဦးေဆာင္သည့္ ဗမာ့ေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၆) မွ တပ္ခြဲ (၂) ခုအား ဒုဗိုလ္မွဴးၾကီး Lian Cin Zam ဦးေဆာင္သည့္ ခ်င္းေတာင္တင္႔ကားဖ်က္တပ္ရင္းသို႔ ပူးေပါင္းေစခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၄၉ခုႏွစ္ ဇြန္လ ဒုတိယအပတ္တြင္ ခ်င္းေတာင္တင္႔ကားဖ်က္တပ္ရင္းအား မိတၳီလာမွ မဂၤလာဒံုသို႔ ေလယာဥ္ျဖင့္ အၾကိမ္ (၃၀) သယ္ယူပို႔ေဆာင္ခဲ့သည္။ မဂၤလာဒံုမွ ဒိုက္ဦးသို႔ စစ္တပ္ကားျဖင့္ သြားေရာက္ခဲ့ျပီး၊ ဗိုလ္ေနာ္ဆိုင္းတပ္ႏွင့္ KNDO စစ္သား (၁၀၀၀) ခန္႔တို႔ႏွင့္ ကတုတ္ဘုရားၾကီး ႏွင္႔ ဒိုက္ဦးတို႔တြင္ မ်က္နွာခ်င္းဆိုင္ အျပင္းအထန္တိုက္ပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ခ်င္းေတာင္တင္႔ကားဖ်က္တပ္ရင္း KNDO တပ္ဖြဲ႔အား ရန္ကုန္သို႔ မေရာက္ေအာင္ ဟန္႔တားခဲ့သည္႔ တပ္ရင္းျဖစ္သည္။ ဤတိုက္ပြဲတြင္ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း-တင္႔ကားဖ်က္တပ္မဟာ ႏွင္႔ ဗမာ႔ရင္းမွ တပ္သားနွင္႔ အရာရွိေပါင္း (၂၂၅) က်ရွံဳး၊ ဒဏ္ရာရရွိခဲ့သည္။ ဒု-ဗိုလ္မွဴးၾကီးဟရန္ထီးယိုး ဦးေဆာင္ခဲ့သည္႔ ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၁) သည္လည္း အင္းစိန္စစ္မ်က္ႏွာတြင္ တိုက္ပြဲေပါင္းမ်ားစြာႏွင္႔ ရင္ဆိုင္ျပီး KNDO တို႔အား အင္းစိန္မွေမာင္းထုတ္ရာတြင္အဓိကအခန္းက႑ မွပါင္ခဲ့သည္။ တပ္ရင္းမွဴးဟရန္ထီးယိုးမွာ ေမွာဘီတိုက္ပြဲတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ အသက္ေပးလွဴခဲ့ရသည္။ ဒု-ဗိုလ္မွဴးၾကီး ဆြန္ခုိေပါင္ဦးေဆာင္ေသာ ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၂) သည္လည္း ေမာ္လျမိဳင္၊ မုတၱမ၊ သထံု ႏွင္႔ တနသၤာရီေဒသတို႔တြင္ KNDO နွင္႔ မြန္ကာကြယ္ေရးတပ္မေတာ္ (MNDO) တို႔အားတိုက္ထုတ္ရာတြင္လည္းေကာင္း အင္းစိန္တိုက္ပြဲတြင္လည္းေကာင္း သက္စြန္႔တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္႔ တပ္ရင္းျဖစ္သည္။ ဗမာျပည္ေထာင္စုၾကီးျပိဳကြဲမည္႔ရန္မွ ကာကြယ္ရာတြင္ ခ်င္းတပ္ရင္းမ်ားသည္ မိမိအသက္ကို ပဓာနမထားဘဲ ျပည္ေထာင္စုၾကီးတည္ျမဲေရးအတြက္ ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခြ်ံတိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ဗမာျပည္စစ္ရံုးခ်ဳပ္မွတ္တမ္းအရ ၁၉၄၈ ဇန္န၀ါရီလမွ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္အထိ တိုင္ျပည္အတြက္ ခ်င္းတပ္ရင္းမ်ားမွ ၁၇၇ ဦးက်ရွံဳး၊ ၁၅၃ ဒဏ္ရာရ၊ ၁၆ဦး ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့သည္။

ခ်င္းေတာင္တင္႔ကားဖ်က္တပ္ရင္းသည္ ၁၉၄၉ ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ၅၅ႏွစ္ၾကာထိန္းသိမ္းလာခဲ့သည္႔ ခ်င္းေတာင္တပ္ရင္း မွ ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၃) အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ စစ္ရံုးခ်ဳပ္မွ စီစဥ္ရာတြင္လည္း ဤတပ္ရင္းမွအျပင္းအထန္ကန္ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ တပ္ရင္းမွဴး Lian Cin Zam က ကန္႔ကြက္စာအမွတ္ ၃၈၁၊၀-၁၊ ၾသဂုတ္လ (၄) ရက္ ၁၉၄၉ ေန႔စြဲတပ္ စာတြင္ နာမည္ေျပာင္းလဲျခင္းႏွင္ပတ္သက္၍ စစ္ေရးရံုးခ်ဳပ္သို႔ တပ္ရင္းအားလံုးကိုယ္စား အျပင္းအထန္ ကန္ကြက္ခဲ့သည္။ ထိုစာတြင္ တပ္ရင္းမွ စစ္သည္၊ အရာရွိမ်ားအားလံုးက နာမည္ေျပာင္းလဲျခင္းကို ကန္႔ကြက္ေၾကာင္း၊ တပ္ရင္းသည္ ဗမာ႔တပ္မေတာ္တြင္ သက္တမ္းအရင္႔ဆံုးျဖစ္ေၾကာင္း၊ တပ္ရင္းအမည္မွာ ျဗိတိသွ်တို႔ေခတ္မွ ရရွိေသာ နာမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း တပ္ရင္းသည္ ျပည္ေထာင္စု ေပၚတြင္ သာသစၥာရွိစြာအမွဳထမ္း တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ဤတပ္ရင္းသည္ တပ္ရင္း၏ (၅၅) ႏွစ္ၾကာသမိုင္းအစဥ္အလာကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းလိုေၾကာင္း စသည္ျဖင္႔ ကန္႔ကြက္ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ခ်င္းေတာင္ေသနတ္ကိုင္ တပ္ရင္းသည္ သူ၏ၾကီးမားလွေသာ (၅၅) နွစ္ၾကာ သမိုင္းအစဥ္အစဥ္အလားအား ဖ်က္သိမ္းျခင္းခံရျပီး ခ်င္းေသနတ္ကိုင္တပ္ရင္း (၃) ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမွာၾကားခဲ့သည္႔ တပ္ရင္း၏ ၾကီးမားတဲ့သမိုင္းအစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္းရမည္ဆို႔သည္ မွာၾကားခ်က္အား တပ္ရင္းမွတပ္သားႏွင္႔အရာရွိၾကီးမ်ား ျမင္ေယာင္မိၾကသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သာရွိခဲ့လ်င္ ဆိုတဲ့အေတြးမ်ား၀င္လာမိသည္။ တပ္ရင္္မွဴး Lian Cin Zam သည္လည္း ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၇) တြင္ ဗမာ႔တပ္ရင္း (၁၅) သို႔ေျပာင္းေရႊ႕တာ၀န္ယူေစခဲ႔သည္။ တပ္ရင္းမွဴး Lian Cin Zam သည္ ၁၉၅၆ တြင္ စစ္ေဆးရံု၌ ေသဆံုးခဲ့ရျပီး သူ၏ရုပ္ကလာပ္အား အစိုးရပိုင္ေလေၾကာင္းမ်ားမွ ကေလးျမိဳ႕သို႔ သယ္ေဆာင္ခြင္႔မရဘဲ၊ သူ႔မိသားစုႏွင္႔ ဗမာ႔ေရနံကုမၸဏီတို႔၏ စီစဥ္မွဳျဖင္႔ ဗမာ႔ေရနံကုမၸဏီပိုင္ေလယာဥ္ျဖင္႔ သယ္ေဆာင္ခဲ့ရသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ အသက္ကို ပဓာနမထားဘဲ တိုင္းျပည္ႏွင္႔လူမ်ိဳးအတြက္ ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခ်ြံတိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္႔ သူရဲေကာင္းတစ္ဦးျဖစ္ေသာ္လည္း သူကြယ္လြန္သည္႔အခ်ိန္တြင္မူ လ်စ္လ်ဴရွဳျခင္းခံခဲ့ရသည္။

တစ္ခ်န္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ေလးစားျခင္းခံခဲ့ရသည္႔ တပ္ရင္း၊ ဒီလိုတပ္ရင္းမ်ိဳးတိုင္းျပည္ ကာကြယ္ရန္သာမက၊ တိုင္းျပည္ဖြံ႔ျဖိဳးေရးအတြက္လိုအပ္သည္ဟု ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွအတင္ၾကီးခဲ့သည္႔တပ္ရင္း၊ တစ္ခ်ိန္ကဗမာ႔တပ္မေတာ္ထဲတြင္ သက္တမ္းအရင္႔ဆံုးတပ္ရင္း၊ အေတြ႔အၾကံဳအရွိဆံုး တပ္ရင္း၊ ၾကီးမားတဲ့သမိုင္းအစဥ္အလာကို ပိုင္ဆိုင္ခဲ့တဲ့ တပ္ရင္းဟာ ယေန႔အခ်ိန္တြင္မူသမိုင္းအျဖစ္သာ က်န္ရစ္ေတာ႔ရွာသည္။
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ကိုးကားစာမ်ား။

1) The Chin Hills Battalion Manuscripts, The British Library, London. BL Reference MSS EUR E250
2) The History of Chin Hills Battalion by Major (later Lt.Col) A.C Moore, the then Chin Hills Bn Commanding Officer
3) Chin Hills Battalion files supplied to me by Lt.Col. P.C Moore (son of Lt.Col A. C. Moore)
4) ဖလမ္းအဆင္႔ျမင္႔တန္းေက်ာင္း (၇၅) နွစ္ျပည္႔မဂၢဇင္း မွ Bhomu Manv Pu ေရးသားေသာ Bogoke Aung San inspects the Chin Rifles ေဆာင္းပါး
5) The Outbreak of the KNDO and MNDO article by Lt.Col Thian Khaw Khai, published in Yangon Siyin Baptist Church, Silver Jubilee Magazine (Supplied to me by Pu Thang Za Dal, Hamburg. Germany)
6) Building The Tatmadaw: Myanmar Armed Forces since 1948 by Maung Maung Aye
7) The Saturday Born by Ex. Burma Prime Minister U Nu
8) ဗိုလ္မွူးၾကီးတင္ေမာင္ေရးသားေသာ တိုင္ျပည္ကနုနု၊ မုန္တိုင္းကထန္ထန္
9) http://www.hut-six.co.uk/WW2data/WO373-31.html
10) https://www.thegazette.co.uk/…/362…/supplement/5474/data.pdf

Src: Chin World Mesdia