သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Friday, February 19, 2016

Lai Simbu pan Pau Sinbu-ah~Sia Khoi Lam Thang

1913 kum-in Zolai Simbu a nei hi hang ci-in tangthu-ah kiciamteh hi. 1925 kum ciangin Mikang kumpi in Zogam-ah Zolai tawh pilna sin theih dingin (Vernacular Education) vaihawm hi. Mission sang khempeuh phial kumpi sang suak-a, Zolai tawh tanli ciang pilna kisin hi. Leitung thu, Cidamna thu, Ganan a kipan theihhuai tuamtuam kisin hi. Kawlgam suahtak hun 1948-a kipan Kawllai tawh pilna sin ding hong ki-uangsak leeuleeu-a, Zolai hong hingkiam hi. Zolai Simbu nangawn a mangthang phialphial din’mun ahi hi. Minam sung pan pilna lam makaite leh a lunghimawh mimalte’ hanciamna tawh Zolai Simbu tan li ciang nei liailiai lai hi hang. Kumpi sang pan Zolai kisin lo seemseem-a, Pawlpite in khuakhal sangkhak sung-in hanciam-in i sin hi.

Zolai i gelh theih i simtheih hangin i zatna tangzai lo hi. Laikhak gelh nading, Biakinn-a labu et nading leh Lai Siangtho sim nading ciangciang bek hi tazen hi. Bang hanghiam cih leh i Zolai Simbu in Zo kampau sim thei ding, gelh thei ding (reading and writing) ciang bek ahi hi. Tua ban-ah, khangnote in Zolai tawm zat deuhdeuh uh-a, Zokam tawm pau seemseem uh hi.

Zolai Simbu tan li ciang i neih pen a bulpi hi-a, tua tungsiah sin beh nading nei nai lo hi hang. Ph. D pa zong Zolai tan li, mi dang khempeuh zong Zolai tan li bek mah i hi hi. Tua pen ahi mah ding ahi hi. Zolai tanli nangawn a siam lo kitamzaw ta ahih manin dipkuat huai hi. 10 ong zo lo-te zong Zolai-ah tan li mah hi lel hi hang.

Zolai leh Zopau i puah i zuun ding Zo tate’ maban ahi hi. Kampau it-in i kep leh ninam it-a ngeina keemte i hi ding hi. Khuang leh zam, puandum leh puan laisan, salu saki-te sangin kampau sungah ngeina kim zaw hi. Kep i sawm nak leh, kuamah’n hong guuksak thei lo hi. Mei in kang ngei lo ding-a, ui in hong neeksak ngei lo ding hi. Ei’n i lung hihmawh kei leh hong lung himawh ding midang om lo hi.

Hih thu a phawk kha makaite in 1980 kum-in ZCLS na phuan uh-a, Linguistic Research Seminar bawl uh hi. Thu kizakna lai dingin (Quarterly news) a min "Zolai Zuunna" phuak ngiat uh hi. 1994-in ZOLUS kiphuan-a, Zolai leh Zopau lapsaan’ nading ahi hi. Lungdam huai mahmah hi. Hih bang kipawlnate in mailam-ah hong thupi seemseem ding-a, a sepkhiat sunsunte uh minam mualsuang hong suak ding hi.

ZCLS-ah 2005 thu kikupna (consultation) pan-in Zolai Simbu tan 10 dong neih theih ding nakpi takin kikupna om hi. Tua thu-ah tulai minam a it Zokam leh Zopau a puah nuam khempeuh mapan’ khop kul ding hi. Zolai sim thei-a gelh thei ciang bek tawh lungkim lo ding hi hang. Zokam kilam zia i sin kul ding hi. Zokammal thupite lai-in gelhin laibu-in i kep kul ding hi. Khang thakte tungah i hilhsawn kul ding hi. I lunghihmawhsak kul ding hi.

Tua ahih manin i Zolai sinna "Zolai Simbu" pan Zopau sinna "Zopau Simbu" ah kal thak suan huai ta hi. Zo kampau kantelna "Zopau Simbu" sungah a nuai-a thulute a kisam bangin hel dingin kisam ka sa hi. Hih thulute a dawldawl-in khen-in minvawh lehang, tan 10 ciang tung lua mahmah ding hi. Research bawl-in, degree piak dongin vaihawm huai hi.

Hel Huai Thulute:

1. Laimung (consonant) neihzah leh a kizatna 2. Awphei (vowel) neihzah leh a kizatna 3. Kammal pian’ na’ng awmalte kigawm zia (syllable structure) 4. Awphei lamban (vowel assimilation) 5. Awsang leh awniam (tone) 6. Laigelh zia (orthography) 7. Kammal kikhelte (Word alternation) 8. Lakam 9. Kammal tomlaakte (contraction)

10. Paunakte 11. Tehpih kamte 12. Kam kopte 13. Kammal thukte 14. Telgen kam kopte 15. A dang tampi omlai …

Thukhupna

Hih bangin thulu kaikhawm lehang kizomzom lai ding hi. Hih bang thulute a khiilkhiil-in khaikhawm-in, Zopau sinna Lai Simbu-ah a tantan in koih diimdiam le’ng; Pawlpi ciat-ah hih thu tangko-in khangnote sinsak le’ng; Hih thu a vaihawm phungpi neiin, galsin theih dingin (correspondence) zong vaihawm leeng; A masa peen-in Zolai tan 10 ciang certificate bawl-in, mai lam-ah gam kiukna suahtak hun ciang University-te-ah Zolai subject khat a kisin thei ding textbook ciang a mansa-in koih dimdiam le’ng; cih ka sunmang ahi hi. Zolai simbu pan Zopau sinbu-ah galkah sawm dih ni.

[Hih lai, 07 JUL 05 THU ni-in kingah hi

No comments:
Write comments