သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Tuesday, February 2, 2016

Peng Lam Tangthu



  
Peng Lam pen Ciimnuai pan piangin Ciaugal hong kai hi. Tonsim a kici Champhai ah hun khat laiin ukpi in om ngei hi. Peng Lam tangthu pen a kilim gen mahmah hangin a tangthu a ban taka gen leh gelh om lo hi. A kipehtawi toto zong hi kha dingin upmawhhuai hi. Ahi zongin a tangthu pawlkhat pen a man mah hi. French numei tangthu kan khatin zong hih bangin ci hi: “Chin mite in tangthu a bul leh a tawp neilo Peng Lam tangthu nei uh hi,” a ci hi.

Tedim Simmi in Peng Lam kici a, Kukite in Beng Lam ci a, Hmarte in Surbur ci in, Mizotein Chhur ci uh hi. Hmar tangthu khat in Peng Lam pen hmar namte sungah Darngawnbeh, Khawbungbeh, Hrangchalbeh leh Ngurte beh a suan pa hi ci-in ciamteh uh hi.

Peng Lam in zi nei a, a min pen Thai Rong Chong hi. A sanggam dangte min – De Van Thang, De Van Ngul leh Si Van Lal te ahi uh hi. Khatvei a sanggampa Si Van Lal in Peng Lam kiangah kamsangte thugen bangin a gen in ah, “Nang pen mi minthang khat nong hi ding hi?” a ci hi. A cih mah bangin hun khat laiin Hangsai tawh Tonsim zangah mi tul sagih (7000) uk in om kici hi.

Khatvei Peng Lam in a galte a buk sungah a om leh om loh cian nuam hi. A buk gei a tun ciang, “Ni dang ka buk ka sap ciang hong dawng ahih ciangin, tu’n sam ningin hong dawn kei leh ka galte om hi inteh,” aci hi. Tua leh a gal panin, “Buk aw” ci in a sam hi. A buk in dawng lo hi. A dawn loh tak ciangin ka galte om a, hong dawng ngam lo hi’n teh? ci in khatvei a sam kik hi. A sap kik ciangin a galte in, “A buk a sap ngei a dawng ngei khat hi ding hi,” ci in, “Hawi” ci in a dawng uh hi. Tua bek leh Peng Lam in a galte om hi cih thei tel ahih manin, “Gal om ei,” ciin a tai hi.

Peng Lam a galte in nungdelh uh a, a mah zong a tawl ciangin singluang nuai khatah bu hi. A galte in a omna theilo in a singluang tung pan khuadak a, a singluang teipi tawh a khawh uh leh Peng Lam in, “E, nong khawh ka huau-huau ding uh ahi,” ci hi. A galte in, “E, hiah om ei,” ci in delh leuleu uh hi. Tua leh amah singtung kah a, a galte in a sulzui thei nawnloin cimawh in tua a sing kahna nuaiah an a ne uh hi. An a nek uh leh a naupang tata in an tang lian tata tawi a muh ciang, “E, a naupang tata in a tang lianlian tawi ta luau luau,” a ci hi.

Tua leh ‘hong kum in’ a cih uh leh Peng Lam kum nuam lo hi. Tua leh a sing bul phuk sawm uh hi. Phuk-a amah thahlup sawm uh hi. Tua leh Peng Lam in, “Kei nong thah uh leh pama mim hongte ka that khin ding hi. Tua lo zong galkap hangsan tampi khua ah ka nei lai hi.” (Amah’n galhang acihte pen naupang bangmah thei nailote hi). A galte in, “Na galkapte bangci bang taka hang uh hiam?” “Kei galhang neihte pen, ak-ekmucik ne ngam, temta hiam lai a suangtat sat ngam khawng ahi uh hi,” a cih leh a galte’n hangsantuak salua ahih manin man ngam loin a khah leuleu uh hi. Khatvei a galte in man kha hi. A khut a nunglehhen sawm uh leh Peng Lam in, “Hih bang hong hen kei un, ka kipek khia pah ding hi. Ka kiu kong ton dinga, ka ban bul tawh nong kan khawm ding uh hi. Tua hileh ka taikhia thei kei ding hi,” a ci hi. A cih bangin a galte in zong a hen uh leh a khut zan in kiphel khat suah ziau a, taimang leuleu hi.

Khatvei a galte’n manin Bual li laizangah a tai khiat theih not loh na’ngin khai uh hi. Kipek lelah a nuai tuili ah kia ding, a gei lah ban zo loin cimawh in a om laitakin Saiha zuak khat tua lampi tawnin hong pai hi. Tuapa kiangah, “Zawl aw hong hon in, nong hot kei leh hong sat ning,” a cih leh tua Saiha puapa in zong a sat ding lauin a honkhia hi. Amah a suahtat tak ciangin, “Zawl luai dih ve, nuam mahmah,” a cih leh a lawmpa zong luai paha, tuili laizangah a taang hi. Tua leh Peng Lam in a Saiha teng inn ah a ciahpih hi.

Peng Lam inn a tun ciangin a khuapihte in lamdang sa, “Hih Saiha te koi pan a na muh hiam?” ci in a dong uh hi. Peng Lam in, “Hua pamah tam mahmah, noh zong na deih uh leh va pai unla va la un,” a ci hi. A khuapihte in tua Saiha bangci lak ding cih dong uh a, Peng Lam in hih bangin hilh hi. “Pasal khempeuh in Belsan na kong uah hen ciat unla, tui sungah tuak suk le ucin kei muh bang Saiha hoih pipi na mu ding uh hi. Hih kei kong puakte pen a hoihlo pawl hi zawlai hi,” a ci hi. Khua papite zong Belsan a kong uah khih in tuili gei va tung khengkhang uh hi. A tuak ngam omlo in a gei pan gal-et diamduam uh hi. Tua leh Peng Lam in thakhat in mi khat sawnkhiatsuk khat suah a, “En vuau, en vuau, huapa in a hoih tata teng ei,” a cih leh a geia khatpa zong tuakkhat suah in a banban in hong tuak uh a, a vekun tuakkhia khin uh a, a Belsan sungah tuidim ahih manin kuamah hong thokhia to kikthei khat zong om lo in a vekun si khin hi.

Khatvei Peng Lam in Haigah lo in a kung tung kah to hi. Haimin kham Zulei khat a bungbulet a a tuaksuk (a kum suk) a mu hi. Amah zong a kum ciang Zulei kum bangin a lu lei lam ngain a kum leh a lu hai bul kikhawh suk na hi. Tang theilo in sibup in tawlkhat om hi. A khanlawh ciangin a lu-i tukna pen, “E, hih lai Sai pai hi maw, a khap khawng na om ta deda,” a ci hi. Tua leh pai a sawm leh a kiatna gim sim ahih manin nuam takin a pai thei kei hi. “E he, kei a gim hi khawng ve’ng e,” ci in a kipuakna ding inn ah namkhau la in amah mah a ciah hi. A hai phung mahmah hong tung kikin a namkhau pen a taw-ah khih in, amah mah kipua in inn ah a ciah hi. Mi’n, “Peng Lam aw, a bangci na hiam?” a cih uh leh, “Ka ci na a, a kipua hi’ng e,” a ci hi.
Khatvei gamlak ah pai a, ahih ding thei khollo hi ding hiven, a zangbal naangpan in a kiatkiat hi. Tua laitakin a galah Sakhi hawk khat suah a, a zang kiattan kha hi. Ding to a, a kiim a et leh a zang a kiattan mu hi. “E, tua Sakhi hawk in hih khawngah a kal nusia veh,” ci in thakhat in a kam sung den tohna a, “Uih ta ngeungau lai tei,” a ci hi.

Khatvei Peng Lam Tawbingte khua ah Siavuan va kineih hi. Tawbing khuate kiangah, “Na nau uh a tawbing hong bawlsak leng nuam taka ektha thei pah ding uh hi,” ciin innka tang dawnah amah’n a ektha in paisak zangzang hi. A khuate un zong muang uh a, nau tawbing teng hong paipih uh hi. Peng Lam in a taw-ah ciangkang a kam dongin siatto in Bem sung khatah khia suk pahpah hi. Peng Lam in, “Zingciang na en le ucin a taw na vang khin ding hi,” ci in ciahsan hi. Nupite nau tawvang zingciang nei ding ciin kilawp thei mahmah uh hi. A zingciang a et uh leh nau teng na si khin hi. Khat naang lai a, nupi nih in, ‘kei nau’ ci-a a kituhna lam uh ah tua natawm si leuleu hi.

Khatvei a lawmpa tawh mi khua khatah a pai uh leh misi khat om hi. Peng Lam in “Hih a bangci hiam?” a cih leh a lawmpa in, “A si hi,” a ci hi. Peng Lam in umlo in, “Hih pen a ihmu hi,” a ci hi. A lawmpa in, “A si hi, khoih ve a bil zong a vot veleh,” a cih leh a bil na vot deldal hi. Tua leh amah zong khatvei a lampai laiin huih leh guah in mut gawp hi. A bil a khoih leh vot ahih manin, “E, kei zong a si hi khong ve’ng e,” ci in lamlai ah a lum hi. Mi khat hong pai a, “Peng Lam aw, bang tuak na hia, hih khawnga na lup?” a cih leh, “A si hing,” a ci hi. “A si in lah na paupau thei lai a,” a cih leh, “En ve, ka bil zong a vot veleh,” a ci hi.

Khatvei lampi ha a pai laiin Sakuh tai lai khat mu in matsawmin a delh pah hi. A delhdelh leh Sakuh in singluang khat tuakin a tai nading theilo in a kipei ciingtuung hi. Peng Lam in, “Hih lawmlawm kan zolo,” ci in a singluang khaisak a tua singluang nuaiah Sakuh lutin a tai suak hi. A delh hangin a pha zo nawn kei hi.

Peng Lam zi neih hun ta ahih manin a nu in zi neisak hi. Ahi zong a zi tungah a bawldan ding a theikei hi. Zanin a zi in ahih nading teng laklak hi. A zingciangin Peng Lam in a nu kiang ah hih bangin gen hi. “Nu aw nong zi neihsak a awmah uilutpi po a, a kalkawmah meimapi po hi,” a ci hi. A nu in, “Mi hai, tua uilutpo na cih pen na mek ding hilo maw? Meimapi nacih pen ahive na luk ding,” a ci hi. Peng Lam zong ciah pah vingveng in a nu cih bangin va hih hi. Peng Lam in hahkat lua leuleu ahih manin a zi in thuak zolo leuleu hi. Peng Lam nu kiangah va hek leuleu a, “Peng Lam in hong awlsak man mahmah kei,” a cih leh a nu in, “Hong hih ding ciangin umpeu khat na taw nuaiah koih sim in la, na ei, na ei, ci le cin hong hih nawnlo pah ding hi,” a ci hi. Amah zong a teknu gen bangin ahih hi. Tua a kipan Peng Lam in zong hih nawnlo hi.

Ni khat guah hong zu hi. A innkim teng uh tui dim khin hi. Peng Lam in, “Nga khat peuh ka mat khak leh ngen hong khuh dih ning e,” a ci hi. Ngen a khuh leh Ukeng khat man hi. A huanna ding bel sungah a ukeng thatlum lopiin a khiat suk leh len khiat khat suah a, a zi phei tung tu hi. A zi kiangah, “Na tang kei aw,” ci in singkhuah tawh asat leh a zi phei tawh sattan suk khawm hi. A zi in, “Ka phei nong sat kha veleh,” a cih leh, “Ke’n na phei sat keng Ukeng hi ka sat,” ci lian hi.

Khatvei a thangsiah ava vil kik leh Sakhi na awk a, Sahang in na nene hi. Peng Lam in a sa awk lak a sawm ciangin Sahang in na lit neinai zel ahih manin la theilo in ciah a, a zi a hilh leh, “Sahang hi lo maw, tu a kipan a san peuhmah na lauh ding hi,” a ci hi. Ni khat a zi in, “A san peuhmah na kihtaak ding hi” a cih a lungsimah om den hi. A zi in sun khat a nik san innka ah hong pho suah a Peng Lam a lau in kiko ziaizuai hi. A zi in, “Bang hi peuhmah hiam?” ci-a a etsuah leh Peng Lam in a niksan kihta a, a kiko nahi hi.

Khatvei a zi in, “Thang na vil leh a uih hong pua kei in,” a cih leh Peng Lam in, “A uih na cih koi bang hiam,” a cih leh, amah’n a su sawksak a, “Hih bang hi a uih,” ci-a a nap sak leh uih sa lua a, a khut a siak leh suang thu sa tungah siak kha a, sa sa lua in tua pen a kam sungah muam khat suah leuleu hi.

 
 Khatvei a zi tawh lokuan uh a, guah hong zu hi. Bukna buk neilo uh ahih manin Peng Lam in a khutme dawn Ailum khat om tua nuaiah a koih leh a zi in, “Bang nuamtuamsa na hiam?” a cih leh “Khutme kawtlo zong nuamtuam,”  ci hi.
           

 Peng Lam te’n zong nau hong nei ta uh hi. A zi in “Nau na kem inla, theithek dawn liim in i inn hong sut tak ciangin nitak an na huan in,” ci in kuansan hi. Amah zong a ni liim a gen thei siamlo in, “Theithek dawnah na huanin,” a ci sa in, a um a bel teng tawh a sing khul ding teng tawh Theithek dawnah an huan dingin a kahto hi. A zi lokuan hong ciah a, “I bel teng koiah om hiam?” a cih leh, “Theithek dawnah na huanin ci hilo na hi hiam?” a ci hi. A zi in, “‘Theithek dawnah na huan in ci keng, Theithek dawn liim in i inn hong sut ciang na huan in,’ ci bek ing” a ci hi.
           

 Ni khat nau kem leuleu hi. Kapkap in a cihna ding theilo hi. A kahna hang theihsawm in a pum teng a velvel leh a siipnem phudipdip pen amu hi. “E, hih a meima na sa ahi veleh, salkhia leng dam in ciai,” ci in a thakhop in a sal leh a khuak salkhia in a nau si hi. A zi hong tunga, “Nau koiah om hiam?” a cih leh, “Luai sungah ihmu, sun in a luzang meima na sa lua a, ka salsak leh tu’n nuamsa-a a ihmu hi,” a ci hi. A zi in a et leh a nau a sisa in na om hi. Tua ciang a nau uh pen a si cih a nu in hilh a Han ah vuisak hi. A vui ding ciangin Phek-hual sungah zialin a pua hi. Tua pen a puakna lamah a nungah na tawlhkhia hi. Han tung a, a Phek bek a vui hi. A ciah ciang lampi ah ama nau a kiatsuah pen mu a, “E, ei nau bek a si i sak leh mi naute zong na si tei uh hi maw?” ciin lamkhang ah a sui khiasuk hi.
          

  Khatvei a lawmte  khat tawh khua khatah ava hawh uh leh mi’n na dong a, “Na damdam uh hiam, patau khawng om buang kei maw?” a cih leh Peng Lam in, “Om kei,” a ci hi. A lawmin, “Patau om lo, na ta si hilo maw?” a ci hi. Peng Lam in, “En tua bang patau ci khang e, inn kaang buahbuah khawng patau ci bek hang,” a ci hi.
          

  Ni khat Ai-um neite kiangah va hawh hi. A nek sak uh leh lim sa mahmah hi. “Hih bang hiam?” a ci hi. Ai-um hih bang ahih leh kei zong bawl ning ciin inn lamah nawhsa in tai hi. A min bang a mangngilh khak ding lauin, “Ai-um, ai-um,” ci sa in a tai leh suang sui kha in tuk a, mangngilh hi. Tua leh tua ai-um min theih sawm in a tukna teng a vial zonzon hi. Mi’n “Bang hiam na zon?” a cih uh hangin a gen ding theilo hi. Mi khat hong pai a, dong leuleu hi. Ahi zongin gen ding thei tuanlo ahih manin lungngaingai hi. Tuapa in, “Ai-um maw?” a cih leh, “He, he, tua hi ei, Ai-um ai-um,” ci kawm in inn lam zuanin a tai hi.

Ni khat a ni tawh Aisa sawkin pai uh hi. Aisa kua khat sawkin a ni khem hi. “Ka khut Aisa in hong pet,” ci in kiko hi. A ni in a va dawhpih leh a mah’n a kuatawng lamah lehhensuk semsem hi. A ni kiangah, “Hong huh mengmeng in,” ci a, a ni in lah a cihna ding theilo hi. “Pama singbul va dongin,” ci in sawl hi. Singbul va donga, a ni muhloh kalin aleh lamah va dinga a ni in, “Singbul aw, Peng Lam khut Aisa in pet in bangci cih ding ka hiam?” a cih le a langlam pan Peng Lam in, “A ni su lu leh pha in the,” ci in dawng a, amah tai vingvengin Aisa kua ah a khut na khumkik hi. “Singbul in bang hong ci hiam, manlangin ka khut na lua?” a ci hi. A ni in lah gen nuam lo hi. “Va pai kik in la, hua laia Suangtum va dong kik pak in,” a ci leuleu hi. A ni zong pai in va dong leuleu a, Peng Lam zong a muhloh lam pan tua a thu dot pen amah mah in va dawng kik hi. Ani hong pai kik leuleu a, amah zong Aisa kua mah ah a khut na hentum leuleu in, “Bangci hiam na Suangpi dot in,” a cih leh a ni in gen khia a, a ni sulu in ciah hi.
Khatvei mi khua ah Sial lei in va pai hi. A Sial lei in inn a tun ciangin a ek tha hi. Peng Lam in, “Mi’n zong Bel tawvang khawng deihlo ahih ciang ka Sial lei zong a tawhawmpi khat hi khong hilo maw?” ci in a Sial lei pen va khelkik vingveng hi.
A u tawh lo kiveng a, ama-a a khunglam hi in a u aa pen a tawlam ahi hi. A u pen a lotaw uh pan Thanok in na khem tawntung hi. Lau lua ahih manin Peng Lam tawh lo kikhek dingin a kut leh kikhek uh hi. Peng Lam zong a khem mah bangin na khem a, ahi zong amah’n na lau deksuai lo hi. Peng Lam in sun in a buk sungah luai vawh in luai zel hi. Tua pen Thanok in eng mahmah hi. A lo kuan ciah kikal in Thanok a luaiah na luai zel hi. Peng Lam in, “Kua hi peuhmah hiam, hih ka luaia hong luaisim sak zel pang ning,” ci in a liang zawl tungah pang sim hi. A vai ciahin kibawl a, a liangzawl tungah a buksim leh Thanok hong pai a, luai dinga a hong kipat laitakin Peng Lam in man hi. Thanok in, “Hong khah in,” a cih hangin Peng Lam in, “Hih na Sakibuhsuak hong pia lecin kong khah ding hi,” a cih leh Thanok in, “Hong khah lecih kong pia ding hi,” a cih leh Peng Lam in “Hong pia masa in,” ci a, tua ciang a Sakibuhsuak pen pia hi. “Bang ci zat ding hiam?” ci leuleu hi. “Hih tawi in, Sakibuhsuak” ci lecin, na lotaw pan buh bekbek hong piang nainai ding a, na lokhung pan sial bekbek hong piang ding hi” a ci hi. Tua zawh ciang Thanok a khah hi. Peng Lam in “Sakibuhsuak” a cih leh a cih mah bang Sial leh Buh hong piang nainai hi. Tua-a kipan in Peng Lam hau mahmah hi. Hih banga a hauh a theih tak uh ciangin a khuapihte un a suhsak zia ding ngaihsun uh hi. Ni khat a veng pa in, “Peng Lam na inn kang ei,” a cih leh amah zong a Sakibuhsuak a kaatding lau in inn pua ah paih khat a suah leh a vengpa in na topsak pah hi. Tua a kipan a taan leuleu hi.

Sun khat pen Peng Lam in a khuapihte uh Nga benga a pai kal un a mei phualvuh teng na sukmit sak dikdek hi. A ciah uh ciangin kuama’n mei neilo uh a, a kan uh leh Peng Lam bekin mei-am a nei hi. Lak ding a va nget uh ciangin, “Lak khat hih khat,” na ci hi. Mi’n zahpih in, “Peng Lam zanghuk,” ciin nehpik in a ciahsan zel uh hi. A tawpna ah meigong khat hong pai a, va la hi. Meigongnu in mei nei cih a theih uh ciangin a ma kiangah lak a sawm uh leh, “No zong va la lel ve vua ei zong i lu i taw a i lei hi lo maw,” na cihsan hi.

Khatvei Peng Lam te nupa suk tungah lum uh a, a nupa un a laita ding kituh niloh uh hi.  Ni khat Peng Lam a nu in, “Lam aw, mi’n zong sum peipei nang zong na pei tei ve,” a cih leh Kamu akguaciang dawnah khih in a pei leh peimang hi. A nu in, “Tua bang ding hilo, tu khawng hei khawng na sek ding a, tua in Vaimim khawng na khekna kei ding maw?” a ci hi. Amah zong tu khawng hei khawng sek in mi khua ah Vaimim va khek hi. A Vaimimtang pen a zinte Ak kahlei tung ah koih a, “Na Aklui un ka Vaimim tang a nek peuhmah leh Ak ka tangh ding hi,” a ci hi. Ak gilkah dingin hong pai a, kahlei tunga Vaimim tang pen hong ne takpi hi. A aklui uh tang pah hi. A zan ciangin misite kiangah, “Na misi uh hoih tak cingh un, ka ak hong nek sak peuhmah leh na misi uh tangh ding hi’ng,” a ci leuleu hi. Amau lau kisa lim cin zawzen napi khuavak kuan ciangin zanhak pawl a ihmut uh suakin ihmu khin uh hi. Tua laitak in Peng Lam in a misi ak a pet sak hi. Peng Lam in, “Ka cih mah maw, na misi uh hoih tak kem un ka cih, ka ak hong neksak takpi veleh, tun na misi uh tangh ning,” ciin paipih hi. Sai cinghpa lampi ah a misi koih a, hong pai tak ciangin, “Na Sai in ka pa siklum hi, tua ahih manin na Sai ka tangh ding hi,” ci in a Sai a tangh leuleu hi. Tua ciang a Sai paipih in Tho khat mi khat in samzang tawh khih in “vivi” ciin hamsak vilvil hi. “Na vivi leh ka Sai kikhek ni,” ciin kikhek leuleu uh hi. Tua khit ciang numei tui bel a pua a hong pai ‘kiling kiling’ ci-a ging pen deihgawh leuleu in, tua tawh kikhek leuleu a, a tui ama puak banga puak a sawm leh pua thei lo in tukpih a, a khawtaw dong tuksuk a, a ekteh liangin tuk a, si ta hi kici hi.

[Peng Lam tangthu pen gendan tuamtuam, theihdan tuamtuam tampi om hi. Tua a kibang lo khempeuh hih laibu sungah gen ni cileng laidal in zong hong cinlo ding ahih manin hih a kigen bang pen khat ii gendan bangin i ngaihsut lel ding hi. Agam agam leh sim leh mal sak leh khang gendan zong a tuam ciat hilai hi. A thubul lian kuama’n lai tawh pansan a gen thei omlo ahih manin a kigendan pen gendan khatin i ngaihsut theih ding hi. Tangthu dang a kibanglo khat pen Temsawnpa leh Gal Ngam, Hang Sai te tangthu khawng hi. A dangte pen a kibang pian khin hi.]
           


 Gen dan kibang lo ka cih nopna in, Sim lam Chin (Zomi) leh India gam Paite te gendan leh Mizote gen dan, Kukite gendan tawmtawm in kikhiatna om ka cih nopna hi. I vekin Chin pana piang Zomi hi a, Zomi pan- Mizo, Paite Baite, Hmarte, Pawite, Gangte, Ralte, Zoute, Simte, Sihzang, Tedim, Kuki, Lakher, Khalkha, Falam, Ngawnte, Khiangte, Masho, Khumi, Asho, Khaizo, Pansaizo, Suleizo, Zotung, Zophei cih bangin mi i bat theih zawh lohna dingin i kikhen neunau hi. Hih pen ei Zomi kamsiatna lian pen hi.
 

 Hau Za Cin
Phuitong Liim

No comments:
Write comments