သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Friday, February 19, 2016

Zogam leh Zomite’ Khan’toh Nading a Ngaihsut Huai Thu Pawlkhat

Zogam leh Zomite’ Khan’toh Nading a Ngaihsut Huai Thu Pawlkhat

Pu Thang Za Dal

Kei, hih lai at pa pen, Zogam ka muh lo zawh kum 40 bang pha ta phial ding ahih man in hih ka gelh thute tu hun tawh zong ki tuak nawn lo kha ding hi. Tua bang ahih leh zong n’ong theih siam nading-un hong thum masa nuam ing. Hih lai pen Planning Paper (Simankein bawlna lai) hi lo ahih man-in ngaihsut huai ka sak teng sung pan nam thum bek a tom theithei in k’ong gelh ding hi.

Tu ni dong i Zogam leh i minam khan’toh lohna a hang tampi omte lak-ah eimau ii i khuamuh loh man leh i bawl theih loh man-a i khan’toh lohna thu bulpi thum (3) tawm bek k’ong gelh ding hi. Tuate pen bang hiam cih leh: 1. I inn lam dan 2. I an neek leh i tui dawn dan 3. I singpuak, i lo khawhna-ah i vanh zatte

Hih a tung-a thu teng pen eimau’ thatang leh eimau’ theihna zah (know-how) ciangciang tawh a kibawl thei, a kilaih zo ding ahi hi. Hih teng hoih takin bawl thei lehang a manpha mahmah ahi i thatang, i hun, i sum leh i paai, i singkung i logam-te tampi tak a nuamtuam ding bek tham lo, i nun’taak dan zong tu-a i nun’taak sangin tampi tak nuamtuam zaw ding hi ci-in ka mu hi.

I. I Inn Lamm Dan

Ei Zomite in inn i lam ciangin Mikangte (Nitumna lam mite) ii inn lamm dan ngaihsutnate (architectural concepts) nei lo i hih manin inn a gol pipi, a zai pipi i lamm hi. Tua bang ih lammna a hang tuamtuamte lak-ah

(1) mi dangte dem nading

(2)nop ni, dah ni mi hong hawh, hong tutpihte tut na’ng, kihei na’ng mun a kicing tak, nuam tak-a a om theih na’ng

(3) tuk an, khal an i khawhasa ante i koih na’ng

(4) a kuamah peuh ta ki hau ciat ahih manin i tate lup na’ng leh om na’ng mun a kicing tak-a kisapna hang, leh

i vanh zat tuamtuam te i koih nading cih bang te ahi hi.

Hih a tung-a a kigelh a hang tuamtuamte ngaihsutna tawh i lam hi ta mah leh i inn pen gol em-am (ahih kei leh) zai mahmah bek-in a kicing tak in kizangh thei tuan khol lo hi.

Mikangte’n inn a lam uh ciangin gual leh lawmte dem nadiing-a kiphatsakna tawh a lamm a hih kei nak leh functionality a kici geelna tawh a lamm uh hi. Hih functionality ii a khiatna bulpi pen bang hiam cih leh i lamm ding inn ii a golna ahi zong in, a zaina ahi zongin, a niamna/a saan’na pan -a ki pan a inn sung-ah khan (room)-te deih dan pan -a kipan a kisam lian ding teng bek ngaihsutna tawh lamm uh ahih manin om nuam, zat nuam bek dom lo-in kicing mahmah hi. A inn lammna-ah a zat uh vanh te zong a tuan a vaal om lo-in a kisam zah leh a kisam ding lian teng bek zangh uh ahih manin sum leh paai ahi zongin, thagui thatang ahi zongin, a hunte a hi zongin a tuan a vaal bei lo hi. Tua ahih manin a inn uh a pua lam pan en le’ng neu bang ahih hangin a sung lam pen kicing thei mahmah hi.

Tua hi-in i Zogam sungah mai lam-ah inn i lamm ciangin i ngaihsut ding thu tawmno khat k’ong gen nuam hi. Tuate pen bang hiam cih leh:

1. I inn khum (roof) ding pen sikkang khawng man ham pipi-a i lei-a gamla pi pan i puak sang-in i Gamgai/Limkhai suangpeek cih bangte i pu i pate’ hun lai-a zat bang-in i zat kik na’ng;

2. Tua suangpeek omna tawh a kigamlaatna mun te-ah innkhum ding pen singpeek thuap thum thuap li baang pen oksuang (brick) cian dan-in zat ding/ahih kei leh suangpeek mawkmawk te zong kizangh thei. (Gentehnain Switzerland gam sung pan Swiss Italian-te’ teen’na Tessin Canton leh Italy gam saklam sung bang-ah hih bang suangpeek mawkmawk te nak zat mahmah uh hi).

3. Ih gam pen a diakdiak-in phalbi sung vot mahmah ahih manin i pang (wall), i sual (floor) leh ceiling cih bangte singpeek tawh thuap nih (double-layer) bangin hih le’ng a

pua lam pan a vot hong lut zo khol lo ding-a a lum ding-a i zat sing khuul-te tampi tak nuamtuam ding hi. Tua ban-ah tua singte kum sial-a a tom i numeite ii a man pha lua thatang leh hunte zong nakpi takin nuamtuam ding hi.

II.. I An Neeek leh I Tui Dawn Dan

Nisial phiall-a i neek Zo ante - gentehna: vaimiim, kaithum (kawlkai), cih bangte pen Mangbuh vui (wheat flour) a kibawl Mivomte/Mikangte’ an neek uh Rothi/Plata leh Pongmoh (bread) cih bang tuamtuamte tawh 50 % bang beek laih zo le’ng ut huai hi. Tua bek tham lo-in sa (meat) leh i an meh huan dante zong Sente (Chinese)-te’ huan dan tawh i laih ding kisam ta hi. Ei’n sa khawng an teh khawngte i huan teh nai 2 nai 3 bang i huan tazen hi. Sente’n sa hi ta leh anteh hi ta leh a huan/a kan uh teh minute 20/30 kaan huan/kang lo uh hi. Amau’ huan dan tawh a ki huan ante pen vitamin pan-a kipan i si leh i sa’ aadiing a kisam vitamin tuamtuamte zong bei mang lo hi.

III. Ih Singpuak, Ih Lokhawhna-ah I Vanh Zatte
I lo khawhna-ah i vanh zatte en le’ng i pu i pate’ hun lai tangtawng pek pan-a a kizangh den vanh teng bek mah i zangh lai mawk hi. Tua vanh tuamtuamte a zat nop zaw dingin i bawlpha tuam (improve) peuhmah kei hi. Gentehna-in: i kawltu zatte bang a kung tom mahmah ahih manin lo i khawh, khai i tuh ciangin i kuun den kul ahih manin lokuante a kawng uh na bek dom lo-in a hun manpha tampi zong a mawk beipih hi. Tua bang kawltu khawngte pen a kung sau sak lehang kuun kuul het lo-a din’ lam-a zong lo a kikho thei ding kimlai. Tua teh an cii i pawi ciangin ei’n i kawltu mah tawh i to-a i tuh hi. Siik ka zum 3 hiam 4 hiam om khat tawh mi khat in a din’ lam-in lei khawh henla a dang khat in anciite a nungzui-in phum leh. I an ciin’te lak-ah po lopa (grass)-te bot khiat nading zong ei’n i kawltu mah i zangh hi. Hih nitumna lam-a te’˜n siik kawi 3 hiam, 4 hiam a om kawltu khat tawh a din’ lam-in botkhia ziuuziau uh ahih manin a kawng lah na lo, a nasep ding teng lah man baih uh hi.



A tung-a ngaihsutna (idea) tuamtuamte zangh thei le’ng i hunte, i thatang te leh i sum i paaite mawk bei nawn lo ding hi.

Thukhupna:

A tung-a ngaihsut tuak/huai thute (food for thought) a lunglut a om leh i biakna lam pawlpi tuamtuamte’n makai-in vaihawm leh piang thei dingin ka um hi. Tua bangin wellorganized movement khat mah in a makaih kei leh (initiative a laak kei leh) mimal sial (individual) in pan thei lo/pan nuam lo kha ding hi.. Hih teng ban-ah i Zogam sung

khan’toh na’ng khat peuhpeuh i bawl nop hangin a kizangh thei ding a kikaikhawmsa statistics/data om peuhmah nai lo ahih manin Planning pen kibawl thei vet lo hi. Gentehna ci mai ni: Khua khat sungah mihing om zah - nupi/pasal kum 70 val bangzah om; kum 60-70 pha bangzah om; kum 50-60 pha bang zah om, etc.; meigong tagah bangzah om; lo leh inn neih bangzah om; khuamite a cidam siang sitset bangzah om; etc., etc. Hih bang data/statistics a kicing tak in i kaihkhop kei leh i gambup aading gen loh khua khat bek zong i lap toh na’ng haksa kha ding hi.

Thang Za Dal pen Lophei khua pan hi-in kum 60 pha ta hi. 1978 pan kipan Germany-ah om hi. A zi pen Shan-te hi-in tanu khat nei uh hi. A tanu in Zo min bek nei-in tu laitak Hamburg University-ah lai a sin laitak hi.

[Hih lai, 15 AUG 05 MON ni-in kingah hi.]


No comments:
Write comments