သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Tuesday, July 14, 2015

KUKI CUSTOM AND CULTURE (Bung 6)

KHANGLAI HO KILOIKHOM DAN LOMPI UMDAN

74. Kuki nam mite dingin lompi hi phatchomna tahle mijat dangte sanga iloupi nau chonchan pha khat jong ahi. Kho le venga akichen nah poule lompi, lombung, lomnei ti hi umtei ding ahi. Aumlou le jat namchondan helou mi kichehlou ngen chengkha hiding ahi. Lompi hin khosung, vengsung jong anopsah-in, ahahsa alhasam jong apuihoija ahuhdoh thei ahi.
75. Lompi sunga hi thoupo ding lom upa mini, tollaipao khat, lom penchai pasal ni numei ni lhendoh dingahi.
76. Lompi sunga thunoh baotam aum leh lomupa teni kin ahi. Lom upan achaisa chu haosan jong asuhkeh ngailou ahi. Lom upan achailal vang haosa khut lhungding ahi.
77. Lom upa pichal boldan chu suhtuma ngalpeng chena ahilou le taichena, kong khaiju chepna tui talen donsahna hichangei chu abolthei ahi. Haosa pichal alhunvang le selpi Leona gei ahitai. Lompia kona kinodoh chu itobangin lal hen lang gentheina tohjong le nungah gollhangin ahulou, avet lou ding ahitai. Anu apa lhase jong le haosan jong aseithei lou ahitai.
78. Lompi vaikon kitotheina dinga lom pengkul mut pan jingpi kithophat, anhon phatna pengkuk khatvei ahinmut ding, mijouse kithou cheh-a an akihonding, an mindonle vaikon nadinga veikhat ahinmut kitding,lompi jouse khomola kisuto sohkeija thakhat-a louma ajot diu ahi.
79. Louma abun tengu le gollhang nungah kikahhalla bung chehding, mahei themni khat majeta khat maveija panga ma ahin-hei lhon ding ahi. Mahei theilou maheija apan khah le tohma achal theipoi. Ma bun nasunga jong ahat, ahatmo kikahhal chetna bung ding ahi. Louma bun petna ahatmo athase amachal mo aumle tollaipaovin ato ahinjep peh ding ahi. Abang jongle ahin hu ding, mahei tenin phatah-a ma ahinhei lhon lenatoh jolal ti umngai lou ahi. Matou mabun nading phat chu tollaipao thu thu ahi.
80. Lom juneh nileh maheithem ho chu mahei ju chepsah ding, tollaipao le lom upahon jong jukhon amat cheh diu ahi.
81.Khosunga saai changai aum jong le toh le tham golnop kitichen chu lom nungah gollhang kin ahisoh keijin ahi. Achong ding ahang ding jousen amasatah-a lom upa teni koma tepna hetsahna anei masat ding ahi. Lompi ho hi kho khat le kho khat jong chon joudinga kikoutoa, sel kalna, lamkolla din jousea thanom tah-a analhakhom jiu ahi. Eimite din lompi hi tah le don khang kikhelna khatjong ahi. Tulai khangthah ho a-school kaikhompi, a-training kaikhompi tia golle pai melchihna le kimelhetna anei banguva, lomkhatna anabung khomho jonghi ahen lam atehgeija kisumilto lou ahijehuva “lom le gol” ti paochang hi ana um ahi. Lompi natoh hi eima kiloset kichangchunna umlouva, mijouse tanggolla ahao avai umchom louva phatchomna ahin, adeh-in chaga genthei teho hopdoh najong ahi. Pathen deilam tah kiloikhomna ahi.

Lom sel neh

-----------
82. Lomsel neh hi lompia jao nungah gollhangho dinga hinkho nopna le khangsunga seichah thei thu loupe khatjong ahi. Lomsel neh phat le lomsel khomjong hi thupi tah ahi. Ajeh chu lomsel neh hetjing nadinga kitung ahin, ahoina thei chana kijema asana thei chana sang ding, loupitaha bolding ahi. Lomsel khom putni jong le nungah gollhang jouse thanomtah-a ajaocheh a, khong le dah pengkuk kithoa thongjejua kipulut ji ahi. Hijeh in golluihon lomsel khomjong hi analachoi uvin ahi.

(a) Lomsel khom lachoina

1. Thing dang song dang motjongle,
Changsel mangding kalhuh na;

Na mot loujenin.

2. Lam tol pam sol kahoina,
Melhoi toi thing nang tobang;

Peng kit tapon te.

(b) Lom ju neh
Lompi ho hin natoh natham akichaiteng le lhaseh-a lom juneh hi golnop khat-a ana manjiu ahi.
(c) Lompi mou lhah
Lompi sunga jao nungah khat chu chongmouva hai lama kilha aum le lompi hon jong jule dumom in analha jiuvin ahi.

Som ge dan

----------
83. Kuki nam mite hi agollhan tila patna ajinei chan geija inna geh louva somlenga asom te ina geh ji ahi. Som ge dan hi koitobang komma geding teptena aumpo’n khosunga ana kisahthei theipi koma ageh ahi. Nungah khat inna hi gollhang tampi jong geh thei ahi. Kuki te hi tuhbem som te inahiuvin atuhcha som hi ajineu tokaha asomnun ajilla apopeh ahi. Som tam nei nungah khat ding chun kin lentah apoh ahi.
Somnu sompa kiti chu akidei akingai dongma hilouvin golle pai sopi sanggam banga kingailu ahi. Som leng golhanghon nilhah phat le asom lennauva chun them asauvin asom nuuvin sal atipehin alomte imut masanga chu somnu chu lallheh jongle imu ngailou ahi. Asom nuuvin asomte phatah-a alimbol in alupnau geijin abolpeh soh keijin, somgeh gollhanghon jong asom teu dinga avatna chana natoh natham lam hihen kinkhoh dang dang hijong le nasa taha akithopi jiuahi.
84. Som geh golhanghon som voh akichohuvin asomte avahsah uvin kumlhun tengle somvoh akithau vin nomsatah-in anekhom jiuvin ahi.
85. Asom nuu ajinei tengle asom-hon ait lheh jiuvin ajiding te koma meivah chainman adel jiuvin ahi. Hiche meivah chainman sum hi vohnou khat kichoa asomten avahding asom nuu ahung kituineh phat le asom nuu toh akithauva anehkhom jiu ahi.
86. Meivah chainman thumna dinga somnu jinei nading te kom ju kisunga kithum ahi. Moupui langten phatecha apeh ule ima seiding aumpon akhutsin thimuva lunglheina aumloule som gollhanghon moupuiho chu kot akhaden uva innoija malchaphoh le changchu alhutden jiu ahi.
87. Somnu hi chongmouva hailamma cheding ahile asom honjong nasatah in alha jiuvin akilhiso pi pi jiuvin ahi.
88. Asom nuu jinei jouva ama khel thei naonu nungah aum le anun asomte chu alhoding abanjoma agesah ding ahi. Chanu dang aneitah lou le vang asom golhang ho chu phate cha alhahding som danga gehdiu ahitai. Asomnu umlai sunga sompel aum le asomnu din anomthei pon amadin jong ahoi poi. I somnu umlai sunga hi som pellou ding ahi.
By Kuki Custom and Culture Committee, Myanmar
*******************************

No comments:
Write comments