သမိုင္​း

Theme images by Storman. Powered by Blogger.

Text Widget

Sports

Gadgets

Blog Archive

Travel

Definition List

Friday, July 10, 2015

KUKI CUSTOM AND CULTURE(Bung 7)


CHAWN LE HAN
(Saai, Changai, Galai)
----------------
89. Kukite dingin saai kiti hi gunchena le loupina khat jong ahi. Ajeh chu pasal hija tha le mat nei joulou chun sa aai joulou ahi. Ei mite dinga pasal khat in sa jou ijat atha am? Vei ijat aai jouvem? ti hi thupi kisahlheh ahi.
90. Sa aai maset teng le solgum chu atha chan amoh kho kho thei ahi. Akhosa chu phatecha amelchih ding ahi. A-ai phat le sela aai ding jubel (5) toh atho ding hichu moljouna kiti ahi. Athumvei naa chu ana khosa jouse abonna amehkhuma akhoding, selchal khat-a akho ding jubel (10) toh athoding ahi. Hichan geija aboljou phat le selding (3) vei kitia athini le kilam ding, vangama amanga cheding ahi. (Thum vei lhitlou akilam poi).
Humpi aid an
----------------
91. Masang lai kholkip kholjinga inachen lai uchun mihem le sahem hiinachengkhom ahi. Nikhat hin sahem pan kumsing sel chal ahinthat tan ahi. Ahungkihou uvin apichal ahinbol ule sahem pa (humpi pa) amotan ahi. Chuphat in sahem pan tukal mihem pa le agencha chunga kahung khanset kitle kajem vom kalungchang hihen tin hah achoi tan ahi. Mihem pan jong alam louva sahem pa chunga kachaset le katuhkhuh lalungchang hihen tin akihahsel tan ahi.
92. Chuche jou phat sotlouvin sahem pa ahungkhanse kittan, meithai pi ahtui ahingu tan ahi. Khothang akampeh ule amalbul akhopeh tan ahi. Meithai nu twikhaija agache le lamsah langa pan ahungchomlhan akibai khoh khoh in itinahim tia adoh le kengkouvin isut peh ahi tin akilep tan ahi.
93. Hijeh-chun humpi tha nile mikhat-in “ipijeh-a thi haimo” tia ahinsap a adang sen, “Meithai pi ahtui aguh nalama amal kengkouvin asutpeh, jamuvo” atiuva chomkhat jam ji ahiuve. Chujou le ahtui asekeh khumjiu ahi.
94. Humpi ai nile saai pa chu numei vonna kivonna asam akipheh ding, nih akichen ding, ponve akive ding, longkai apoh ding, muitunga pat alhuh-a khomol lam ajot ding, Humpi ngeikhil chu thum vei ajep ding ahi.
95. Humpi ai nile sasit kibolla pasal jousen ponjang akiah ding golni goithuma sa angel diu “li li li li ho ho ho ho” atiuva nungtoi matoi atho dingu saai pan “kathange” ati ding “tah chapa napun kapu joulou, napan kapa joulou, nadung kakal kalkhoplou, navai kakal kalkhoplou” atia akal ding ahin lekal kit ding velnia akal ding ahi.
96. Saai pan ahtui aneha humpi pa song chang khat apeh a aneijou masasa tia akitetpi ding chutah le iba kaseijem, keiman kanejou tai atia sa noise theina sanoilhahna thu aseiding ahi.
97. Mihem le sahem in sakhi ana bolna aumjeha chu ajeh beija sahem pa chu kithat ngeilou ahin, ama monajeha thi ahibouve tia kikaona anabol jiu ahi.
Sel kal dan
---------------
98. Kuki te din saai changai nia sel kal jonghi gollhangho dinga hat kitetna khat jong ahin chon ni han nia sel kala hat jong chu minchena maipahna jong ahi. Chutobanga selkal theina dinga chonsel chu chonsel khom le amai kisutoa aki teni le alu chu khomtoh kihalbeh chahkheh ahi. Chu joule mi ham mi aw ajah louna dinga anabeng sunga meichang jaolou meithal chu ana sunga kikapma anachang kipokeh sah ahi.
Chujou le atahsa lang achatheina loudinga suhtuma akong kitehbang kit ahi. Chujou teng le bou nomsa tah-a selkal kibolji ahi. Sel kala hatjepse chu sel chunga ponlom asebeuva kitet jiu ahi. Abangin pon lomli lomnga geija sebe jou jong aumin ahi. Sel kal theina dinga selkong tehding jong chu mi jousen amoh te ngai ahipoi, achong pa sanga upa jo hon bou ate thei ahi. I-upa chonsel chu naopan akong akitehngai poi.
Chang Ai Dan
------------
99. Kuki nam mite ngainaa changai hi minute abol ahi. Minu te dinga changai hi minphatna mai anna ahi. Kuki ngaina a chu gamlen satha, thangkam, pelson hi pasalte kin ahin, muchi chivo chang le mim hi numeite kin tobanga chang hao kum le minu anaai-sah jiu ahi. Changai dan hi amasa penna ahchal khat-a aaiding ju dangka bel (3) toh athoding ahi. Aniveinaa vohpi khat-a aai-kit ding ju dangka bel (5) toh athoding ahi. Athum vei naa sel khat-a aai ding ju dangka bel (10) toh atho ding ahi. Hichangeija chu abol jou phat le sel dinglhu kitia athinile alei tolla kilama song kigol pehji salang ki kopeh a hichenu chu vangamma amanga cheding ahi. (Vei thum changeija bol jou ho bou chu kilam ahi.)
Gal Ai Dan
--------------
100. Gal that jousen gal aai thei ahin amatah in that hihjong le akivoppi agol khatin atha chu akitanna (gallutan) na apankhah jong le alu atan jeha chu aman jong gal aaithei ahi.
101. Gal ai nileh gal that pa hi nasatah-a kikaoji ahi. Galla thisa ahetphah chan min aphah-a chuche pa lha hungo chuche nu lha hungo tia asapji ahi. Ajeh chu aman amin phah galla thisaho chu athajeha amahi katha ahi tia kikaona anei ahi.
102. Galla (sim bun builu alhone gungal akaipi taije sim bulai tha kei laitha, khokema dong nol nae) tia la kisaa galan kipea ahi. Gal sol chu veilamma kivela galai pa chun tahchapa namtin kho vaiphei laija (“kip hison cha, gen hinson cha kim hinson cha” tia ama phung min apat ding.). Keibou kathange Tinchan lha hungin Lhangdei lha hungin tia asap ding ahi. (Tinchan le Lhangdei hi galla anathi masa ahilhon jeha amani lha akou ahi.).
By Kuki Custom and Culture Committee, Myanmar
***********************************

No comments:
Write comments